VĂN HỌC NGHỆ THUẬT Liên Mạng

vhnt, số 245

8 November 1996

Mùa Thu, Sinh Nhật

(tặng riêng tôi)

Mùa thu bày biện
Những tiệc đời
không có ai.
Bài thơ chép trên nắng.
Hấp hối,
Thở.
Ở đó, tiếng hát.
Ngày đã muộn.
Nếm vị ngọt lưỡi em không màu. 
Không màu
        tôi
        hai mươi bảy tuổi.
Hai mươi bảy mùa ngực trắng.
Hai mươi bảy năm yêu lấy tội lỗi
(những tội lỗi đáng yêu).
Hai mươi bảy năm
làm miếng giẻ
lau sạch mặt bàn thời gian.
Ung thư mùa thu.
Ung thư hai mươi bảy tháng sầu.
Mùa thu nào đang trở lại.
Có phải vì
sinh nhật tôi?

Trương Chi

6 tháng 11, 1996

cô đơn

những mối tình rồi qua
tôi tìm về lối nhỏ rất xa
cây dại chen đầy bờ xưa hoang vắng
không em sông chảy một mình

cheers

nào xin cạn ly
rượu cũng nghĩa gì
hết là giấc mộng
không tôi không anh

"tình là trái chanh
làm sao ăn được"
con cũng biết trước
nhưng hề lụy chi

lệ đã tràn mi
ta nào uống cạn
giọt này nắng hạn
giọt này mưa trôi 

chỉ một lần thôi
ai nào hay nhỉ
sao người tri kỷ
dứt tình ra đi?

Nguyễn Trọng Dũng

Tôi Ru Tôi

Khi tuổi trẻ sắp qua
Tôi đứng ngoài đường khóc.
Một ngàn sợi mưa.
Một kỷ niệm
Một ngàn
lẻ
một
đêm.
Cổ tích của tuổi thơ
Rơi qua khẻ tay
sao mà vội vã

Khi tuổi trẻ sắp qua
Tôi chắp hai tay lạy
Nghe những bước đi càng xa dần
Như tiếng chân mèo trên mái ngói
Ðang trở về đêm sau một cuộc thất tình.
Ðêm cháy chậm những que diêm
Màu hồng mây rã.

Khi tuổi trẻ sắp qua
Tôi ngồi một mình sau tấm màng nhung
Ðánh lạc điệu từng sợi cello.
Mở cửa sổ
Tấu khúc một ngàn vì sao đầy ngẫu hứng.
Một nỗi buồn.
Một ngàn
lẻ,
một.

Tôi cứ đứng ngoài đường mà khóc.
Cứ chắp hai tay mà lạy cuộc đời.
Cứ ngồi giữa đêm đợi tuổi già sắp đến.

Chinh

1/11/96

At Dawn

Bits and bytes
flow on this electronic river
that goes straight, double back, roundabout.
Signals sent and received
the invisible abandoned its invisibility -
                                        It had started taking shape:

Garden cultivated
Orchid blossomed
Encounter taken place -
                    a heavenly meeting of the minds.

There is no manifest of destiny,
for the unknown needs not to be told.
The best hope, too, doesn't need to be called,
it is coming by the daýs arm-length.

Yet, from nothing-ness
one could hear the sigh,
                      see the eyes,
                                  herald the unsung beauty
to all corners of the world.

There has been no great moment in history
that begins with a big, empty bang.
Books have been written slowly,
very slowly indeed
                  where language remains to be refined.

A moment in this cyberlife
is, too, quiet,
            is, too, a continuous stream of greatness:
medium invented,
passion found,
reason debated,
doubt subsided:
            A new age is about to come -
                                        here:  the dawn of an era...

trần thái vân

Một ngày đẹp nắng

Nắng ấm, mây thưa, ngày đẹp lạ
Áo hoa thêm khéo chọn màu tươi
Ðã xa mấy buổi chiều đơn lạnh
Khi có em bên, thoảng tiếng cười.

Dù chỉ gần nhau trong khoảnh khắc
Mà em đem lại cả trời thơ
Mai em nhớ giữ dùm anh nhé
Một mối tình chân, một ước mơ.

Hữu Nguyên

Lá Thu

Trên cành cây trơ trọi
Một chiếc lá mong manh
Gió thu nào kéo tới
Cho  lá  vội lìa cành

Lao đao lá lao đao
Cuộn thân trong gió cuốn
Rơi rơi lá rơi rơi
Trong một chiều thu buồn

Một bàn tay nhặt vội
Ve vuốt lá chơi vơi
Bàn tay như muốn nói:
- Theo ta đến cuối trời

Lá nằm im trong tay
Nghe hơi thở lạc loài
Giọt sầu rơi ướt lá
Cho tay hoài xót xa ...

Sao Thu

6/28/96

Ðón Thu

Ta chợt khẽ vươn tay
Ðón chờ cơn gió nhẹ
Thu buồn mưa bay bay
Lá vàng rơi lặng lẽ

Mưa vẫn rơi và rơi
Thu sầu về trước ngõ
Một khoãng đời chơi vơi
Lá vàng bay theo gió

Ta vẫn khẽ vương tay
Lá ngập ngừng đến khẽ
Như cuộc tình thương vay
Ðến trong chiều mưa nhẹ

Lá đang ở bên ta
Gió chiều còn vương vấn
Rồi lá sẽ bay xa
Ta một mình thơ thẩn

Thấm thoát đã mấy thu
Và bao nhiêu chiếc lá
Một khoãng đờ phiêu lưu
Ðến...  đi...  trong vội vã

Vô Nhật

009010096

Tản mạn thơ Quan Dương

Thơ Quan Dương rất lạ.  Không phải lạ ở những gì mà một vài nhà thơ hôm nay đang cố gắng sáng tạo khám phá.  Thơ hình.  Thơ slash (/).  Thơ điện toán (F1, F2...).  Thơ tình dục XXX.  Thơ kỳ bí v.v.v..  Trái lại, vẫn những bài lục bát, thất ngôn, ngũ ngôn.  Vẫn những ý thơ giản dị đầy những nhân sinh hệ lụy, thao thức, ngậm ngùi của đời lưu vong, những hoài niệm của thời chiến trận, hay những nhục nhằn của một thời tù tội...  Chỉ khác chăng, và lạ lùng vô cùng là ý và chữ nghĩa của thơ mà người thơ đã đặt vào đó.  Không là những chữ kinh điển, kêu to, nhưng rổng trống.  Mà trái lại, chúng cô đọng lại mà phong phú.  Ðơn giản nhưng tài hoa.  Ở đây mọi điều đều có cả tâm hồn ngay cả giọt mưa hạt bụi.

Hãy đọc những dòng thơ sau trong bài "Ðêm Ði Làm Ca Ba":

Khi tả về một cơn mưa trong đêm khuya khoắc:
Mưa sướt mướt nhảy lởn cởn trên đường
Dãy phố khuya đèn mờ con mắt nhắm... 

hay về một chiếc xe chạy dưới cơn mưa xối xả:
Tiếng bánh xe nghiến tỉnh thức con đường
Cái gạt nước hai tay quơ quờ quạng
Những hạt mưa nhũi đầu lên mặt kiếng
Vẽ ngoằn ngoèo chỉ một lối đi qua

Ngay cả những câu thơ trên đã đủ để quyến rũ ta đến kỳ lạ.  Thay vì mưa "rơi", mưa "đổ", mưa "nhỏ giọt", mưa "xối xả", mưa "như thác" , nhà thơ lại dùng "mưa nhảy lởn cởn".  Có lẽ từ trước đến nay, chưa có ai đã dùng "nhảy lởn cởn" để nói về một trận mưa đêm.  Rồi dãy phố khuya đèn mờ con mắt nhắm.  Không cần nói chính xác về mấy giờ đêm.  Chỉ đọc lên "đèn mờ con mắt nhắm"  cũng vẫn hiểu là một con phố đang ngũ, hoang vắng, quạnh hiu.

Rồi chiếc xe có mặt.  Người đi làm ca ba có mặt.  Nhưng người vẫn không hiện diện lúc này.  Trái lại là chiếc xe với tiếng bánh, cái gạt nước.  Nhà thơ đã triệt để lồng vào mọi vật những hơi thở thật tha thiết.  Con đường bị tỉnh thức.  Cái gạt nước hai tay...Vâng, gạt nước thì hai tay và hai tay thì quờ quạng.  Rồi những hạt mưa "nhũi".  Rồi sau đó, ta thấy gì trên mặt kính xe?  Không phải là những vệt nước mưa chảy ngoằn ngoèo, không hề  chấm dứt, bắt hai cái tay của chiếc quạt nước phải quơ quờ quạng không ngưng dù là "chỉ một lối đi qua"?   Ở đây, cảm nhận thi ca đẩy đưa người đọc vào một cõi nhân sinh đầy những câu hỏi.

Chỉ có một lối đi, và một lối đi, nhưng cớ sao bao nhiêu trắc trở nhiêu khê ngoằn ngoèo cản lối.

Tôi nhớ lại vài câu trong bài thơ Trường Sơn Ðông Trường Sơn Tây.  Nhà thơ Phạm Tiến Duật đã diễn tả tâm trạng của người tài xế trong chiếc xe xuôi về Nam trên đường mòn HCM trong một ngày mưa như sau:  "Chiếc quạt nước che đi nỗi nhớ".  Chiếc quạt nước ở đây vẫn là một vật vô hồn.  Nó chỉ dùng để làm tăng thêm sự gởi gấm của người thơ.  Còn đối với thơ Quan Dương, nó là mảnh đời, trong mọi ý nghĩa.  Cái khó khăn là làm sao nhân cách hoá cho đúng, hợp lý.  Xin đọc bài Chiếc Xe Cũ:

Chiếc xe cũ buổi trưa trời trở
Chạy khật khừ như một gã điên
Chận ngã tư đèn nheo mắt đỏ
Một phút chờ - đuối sức nằm yên

Thằng Mỹ đen thúc còi inh ỏi
Trời tháng năm nắng rớt cháy đường
Chiếc xe chảy mồ hôi nhể nhại
Nép bên lề đất khách người dưng

Ta lỡ vận dưới gầm đống sắt
Bắt mạch tìm căn bệnh kê toa
Thoảng giữa đời tiếng ho khúc khắc
Ta và xe, hai đứa:  bệnh già

Quãng trên đầu khoảng trời bát ngát
Lót dưới lưng một nhúm cỏ mềm
Chung quanh ta rừng người xuôi ngược
Ðọng trong hồn vết sẹo khó quên

Ngửa lòng tay xem còn gì đâu?
Thấy gì đâu ngoài sợi gân chùng?
Ðậm dấu tích chất chồng của tuổi
Có còn ai theo kẻ mạt cùng?

Ngẫm nghĩ ta khác gì xe cũ
Bám thời gian lê lết sống mòn
Nợ núi sông, gia đình cơm áo
Mà cuộc đời ngắn hạn.  Thảm thương!

Thứ hai, tôi tìm thấy trong Ngậm Ngùi, có những lời ví von ao ước  rất tài hoa.  Ví von là một yếu tố cần thiết cho việc làm nổi bật ý thơ, làm giòng suối biến thành dòng sông và có khi giòng thác.  Từ chiếc gương soi, thỏi chewing gum, thỏi son,  chiếc xe cũ, con đường...  những vật thể vô tri, thế mà chúng lại được thăng hoa hơn bao giờ: 

Buổi đầu tuần anh làm chiếc gương soi
Ðể em điểm trang trước giờ đến sở
Em vô tình đứng trước gương thay áo
Anh bị bất ngờ tim đập lung tung

Ngày thứ ba anh làm chiếc kẹo chewinggum
Ðể em ngậm cho đời bớt đắng
Em rất ác dùng chi hàm răng khểnh
Nhai nát thân này không chút tiếc thương

Ngày thứ tư anh biến thành thỏi son
Ấp lên môi thuyền quyên yểu điệu
Em mím chặt nụ hoa hàm tiếu
Làm anh chết ngộp giữa bờ môi đỏ giai nhân

Ngày thứ năm, anh hoá thành chiếc nơ xanh
Ngủ trên tóc em mong quên đời phiền não
Có ngọn gió đi ngang buông lời chọc ghẹo
Anh thức dậy canh chừng kẻo rối tóc em

Chiều thứ sáu, em vừa mới lãnh lương
Anh hoá chiếc xe đưa em đi chợ
Ôi tại anh nghèo nên biến thành xe cũ
Không biết đưa em đi nổi trọn tháng ngày

Ngày thứ bảy, biến thành chiếc khăn tay
Lau nước mắt em khi quê nhà gọi nhớ
Em vò chặt anh trong bàn tay nhỏ
Dẫu chạnh lòng nhưng biết sao hơn

Sáng chủ nhật, anh biến thành con đường
Trải dưới chân em đến nhà thờ cầu nguyện
Xin em đừng mang đôi giày gót nhọn
Kẻo đau lắm thân gầy còn nặng kiếp phù sinh...

 (Nặng Kiếp Phù Sinh)

Làm mới thi ca là sự sáng tạo.  Với Quan Dương, anh đã phả vào thi ca hơi gió mới, nhất là cách xữ dụng chữ nghĩa của anh.  Ví dụ như tả lại chiếc xe đò mang người tù được phóng thích trở về nhà, anh viết:
Chiếc xe đò rùng mình nín thở
Quẳng xuống đường một nhúm xương khô

Hay cột trụ đèn:
Cây trụ điện đứng nơi góc chợ
Gánh cặp loa ruột thắt gan bầm 

Hay buổi chiều nào đó trên trại A30:
Chiều loang lở bên dòng suối đục
Rửa bộ xương nặng nợ tiền khiên
Có con bướm bay ngang bắt gặp
Bốn mắt nhìn thờ thẩn không tên

Hay là nỗi sợ trùng trùng của một người xa xứ lưu vong:
Tôi sợ, phải rồi tôi rất sợ
Em bay xuống thấp quấn đời tôi

Ví dụ như bốn câu thơ sau để diễn tả về cơn say:
Chai rượu ngã chúi nhào lên đáy cốc
Dập tím bầm khuôn mặt gã đàn ông
Ðáy cốc nhỏ chở lòng chai quá chật
Một giọt thừa tràn lên mắt rưng rưng

Trên đây chỉ là những dòng tản mạn về phong cách xữ dụng chữ nghĩa của Quan Dương trong thi phẩm Ngậm Ngùi mà anh đã tự xuất bản trong những điều kiện eo hẹp và cô đơn.  Anh thuộc thế hệ cuối cùng dính líu vào cuộc chiến.  Trong thời gian mà cuộc chiến ác liệt nhất, chúng tôi được may mắn nằm chung trong cùng một bệnh xá ở miền cao.  Anh nằm cuối phòng, tôi nằm đầu phòng, không ai biết ai.  Lúc ấy anh mới ngoài 20 tuổi.  Tôi nhớ là tôi có xách cơm đến giường dùm cho một người chuẩn úy trẻ.  Không biết phải là anh hay không.  Sau này, anh vào tù năm 24, 25 tuổi.  Ra tù sau sáu năm.  Chỉ những kinh nghiệm sống của anh đũ cho chúng ta tìm đọc rồi.  Huống hồ, anh còn cho chúng ta những áng thơ kỳ lạ, càng hiểu và yêu mến thi ca hơn bao giờ.  Từ xa, ra biển gọi thầm xin có lời ngưỡng mộ Ngậm ngùi!!! 

Trần Hoài Thư

(Viết vào ngày 4-11-1996 ngay sau khi nhận thi phẩm Ngậm Ngùi của Quan Dương gửi tặng).

Nỗi Lòng Của Đất

Tôi là đất.  Tôi là bùn.  Bạn ơi!   Bạn có bao giờ nghĩ rằng tôi đã làm được gì cho bạn không?   Tôi thì biết bao nhiêu lần tự hỏi mình đã hiện diện trong vũ trụ này bao nhiêu thiên niên kỷ rồi.  Thực sự điều đó khó mà đếm được, khó mà biết chính xác được cho dù bạn là những nhà khảo cổ, những nhà địa chất học.  Có cần không để tìm hiểu lịch sử đời tôi?!   Có cần không để phân loại tôi thành loại đất này, loại đất khác?!   Chẳng hạn như đất mẹ, đất ải, đất bãi, đất phù sa, đất bồi, đất cát, đất pha cát, đất hợp thực, đất phân, đất phèn, đất sứ, đất hoang, đất mới khai khẩn, đất vôi, đất xấu, đất màu mỡ, đất xốp, đất sét, đất thịt, đất mỡ gà, đất bùn...  Tất cả những phân tích, phân loại chỉ vì đó là công việc của loài người.  Tôi vốn dĩ rất giản dị, thấp hèn nên không bao giờ tự tách bạch mình ra từng loại, từng loại để làm gì!  Tôi nói ra điều đó là vì đó là một thực tế.  Chứ không phải vì tôi khiêm nhượng, khách sáo đâu!  Tôi thì như bạn đã biết rồi.  Dưới ánh sáng của mặt trời, tôi chỉ là một vật thể như muôn ngàn vật thể.  Tôi thấp nhất trong muôn triệu những gì thấp nhất.  Bằng chứng là bất cứ ở đâu, bất cứ lúc nào, tôi vẫn đang nằm dưới bàn chân của bạn, dưới gót giày của bạn, dưới bánh xe của bạn.  Tôi không bao giờ muốn ngoi lên và ngoi lên để mà làm gì!!   Vì rằng chỗ của tôi là chỗ thường hằng, vĩnh-cữu rồi.  Cho dù cỏ cây có che trên đầu tôi một chút ánh sáng mặt trời.  Rồi cỏ cây cũng chết đễ trả lại tôi chút ánh sáng mặt trời.  Cho dù bạn có choán chỗ của tôi mấy mươi năm trong đời bạn.  Sau cùng, bạn cũng phải ra đi và trả lại tôi không khí cùng ánh nắng ban mai.  Vì rằng, cỏ cây, con người thì hữu-hạn, cò n tôi dù là đất, là bùn nhưng lại vô cùng, bất tận, vĩnh-hằng.  Bản chất của tôi vốn dĩ hiền-hòa, bao-dung, công-bằng.  Cho dù bạn có cư-xử với tôi thế nào đi nữa, tôi luôn nghĩ rằng, chẳng qua đó là cách thế ứng xử riêng của loài người dành cho một vật thể khác trong vũ-trụ.  Nhưng khi bạn trở về với đất, tôi sẵn lòng dang rộng cánh tay dành cho bạn một chỗ trú ẩn ngàn đời.  Cho dù bạn là m ột ông vua, một vị tướng lãnh, hay bạn là một thương dân, một người lính, đối với tôi, tất cả đều bình-đẳng như nhau.  Bạn ơi!   Bạn có bao giờ tưởng tượng rằng:  mọi sinh vật kể cả loài người trên vũ-trụ nà y họ sống được là nhờ tôi không?  Tôi đã mang đến cho muôn loài sự sống.  Tôi mang đến cho vạn vật xanh tươi.  Tôi mang đến cho con người niềm hạnh phúc.  Vì rằng tự trong tôi đã có sự ngọt ngào.

Tự trong tôi đã có dòng sữa.  Tự trong tôi đã có cái mát lạnh.  Tự trong tôi đã có chất liệu hạnh phúc rồi.  Hay nói một cách khác, tôi mang đến nhựa sống cho đời bạn, cho vạn vật.  Bởi vì rằng tất cả vạn vật đều đứng trên đầu tôi, trên mặt tôi.  Và vạn vật cũng đã cắm những chùm rễ thật sâu vào trái tim tôi để hút máu, hút sữa, hút nhựa nuôi sống tự thân và nuôi sống nhân loại.  Bạn thử tưởng tượng, bạn là một vị Tổng Thống, một ông vua, một nhà bác học, một vị giáo sư, một nhà văn, một thi sĩ cũng như hằng triệu, hằng triệu những con người bình thường, hết thảy bạn đều có các đấng sinh thành.  Các đấng sinh thành của bạn nuôi bạn bằng gì?  Có lẻ ai cũng biết câu trả lời rồi.  Dĩ nhiên bằng sữa mẹ, sữa bò, bằng thực phẩm như cơm, như thị t, như bánh mì, v.v...  Tất cả những chất liệu nuôi dưỡng bạn có phải tự trong đất, trong bùn mà có không?  Có phải tất cả những khối óc thông minh kiệt xuất, những bậc vĩ nhân được cả nhân loại ki 'nh phục đã được vun bồi từ đất, từ bùn không?  Tôi không kiêu ngạo, nhưng đây là một sự thật.  Ðất là mẹ của tất cả mọi người mẹ.  Ðất mang lại dòng sữa để mẹ nuôi con khôn lớn.  Ðất mang lại sự sống cho cỏ, cây, hoa, trái để cỏ, cây, hoa, trái nuôi sống con người.  Bạn có biết, trong dòng đời, nhiều lúc tôi cũng đau xót lắm không?!  Người nông dân, hồi sỏ khai, họ dùng cuốc, d ùng len họ cuốc, họ đào tôi lên từng lát, từng lát.  Dần dà, họ có thêm kinh nghiệm, người nông dân dùng trâu, dùng bò cày tôi lên từng luống, từng luống.  Sau này, khoa học tiến bộ, người ta lại dùng máy cày, máy xới hất t ung tôi lên từng mãnh, từng mãnh.  Ðó là thời thái bình.  Còn thời chiến tranh thì tang thương hơn bội phần.  Hằng muôn triệu tấn bom đạn đổ lên đầu, lên mặt, cày nát thân thể tôi ra thành hố, thành h ầm rải rác khắp địa cầu.  Bạn có biết máu của tôi đã ứa ra không?!  Ngoài tạo vật, cây cỏ, hoa trái, thực phẩm cần cho nhân loại.  Bạn có biết để nấu chín thực phẩm, để có vật dụng chứa đựng thực phẩm, để có nhà, có kho cho loài người trú ngụ, người ta cũng cần tới tôi không.  Tôi dự phần hầu hết trong mọi vật dụng.  Từ cái chén, cái tô, ông táo, cà ràng, lu, hủ, khạp, kiệu, nồi niêu, v.v...  tất tất đều lấy từ đất mà làm ra.  Rồi gạch, rồi ngói.  Khi nhu cầu đòi hỏi để phát triển xã hội, loài người cũng lấy đất làm gạch, làm ngói.  Bạn thử tưởng tượng người thợ làm gạch họ đào, họ xới, họ nhồi, họ nắn trăm muôn ngàn động tác để biến những cục đất thành viên gạch thô, miếng ngói thô.  Sau khi họ phơi khô tôi nhiều nắng, người ta cho tôi vào lò đốt tôi, hầm tôi cả tháng trời trong lửa đỏ ngùn ngụt, đến khi những viên đất, những miếng đất mang dáng hình gạch, ngói đỏ tươi.  Người thợ mới tắt lò.  Và tôi phải nằm thêm trong lửa nóng thêm chừng nửa tháng.  Người ta mới mang tôi đi bán khắp mọi miền.  Có cái cơ cực nào hơn không?  Có cái đoạn trường nào hơn không?  Có ai chịu đựng cay nghiệt như đời của đất không?  Thế mà tôi vẫn chịu đựng c ơ cực từ đời này sang đời khác.  Tôi luôn luôn nhẫn nại, không chán chường, không mệt mỏi, không giận hờn, không thống hận.  Bạn có thể cho rằng tôi là vật vô tri, không biết đau, biết xót.  Có thể  đó là cách nghĩ của bạn.  Có thể đó là...  bởi vì bạn không có lòng đấy thôi.  Chứ tự thân tôi, tôi biết cái đau của tôi.  Khi bạn đào, bạn cuốc tôi lên, bạn có thấy trong từng nếp đất đã ứa ra từng giọt nước?   Ðó là máu của tôi đấy!  Ðó là nước mắt của tôi đấy!  Vì rằng tôi cũng sống như bạn.  Nếu tôi không sống như bạn, tôi không hít thở như bạn thì làm sao tôi có thể mang đến cho bạ n, cho vạn vật những chất liệu nuôi dưỡng mầm sống trong vũ trụ, trong cõi đời này.  Hạt giống không thể nẩy mầm trong chân không.  Cỏ cây không thể sống trong lưng chừng trời.  Con người không thể sống mà không có đất.  Nếu tôi vô tri, thì làm sao tôi có thể mang lại cho người nông dân những nụ cười khi cánh đồng lúa chín vàng.  Nếu tôi vô tri, làm sao tôi có thể mang đến cho người làm vườn những trái chín ngọt ngào.  Nếu tôi vô tri, làm sao tôi có thể mang đến muôn sắc, muôn hương cho hằng vạn, hằng vạn loài hoa để ong bướm cợt đùa, để con người thưởng ngoạn, để đất trời tươi thắm, xinh đẹp...  Tự trong hạt gạo, tự trong trái chín, tự trong hoa, trong hương đã có sự sống, đã có tôi dự phần, đã có hồn tôi, đã có máu của tôi kết tụ lại rồi .  Sở dĩ bạn nghĩ rằng tôi vô tri vì rằng tôi có ngôn ngữ của tôi, bạn có ngôn ngữ của bạn.  Cũng như mỗi loài vật trên vũ trụ này đều có ngôn ngữ riêng.  Loài này có thể không hiểu được loài kia vì khác ngôn ngữ.

Chẳng hạn chim muông làm sao hiểu được tiếng người.  Dòng sông làm sao hiểu được cái khao khát của cánh đồng lúa khô cằn.  Ngay cả loài người với loài người nhiều lúc còn không hiểu nhau, huống hồ gì hằng tỉ, hằng tỉ sinh vật khác nhau.  Nhưng có một điểm chung nhất, chính xác nhất là tất cả chúng ta đã sống, đang sống và sẽ sống.  Riêng tôi cho dù là đất - nhưng tôi sẽ vĩnh cữu, bất diệt.  Và nếu phải chết, có lẽ tôi sẽ chết sau cùng và chừng đó muôn loài, muôn vật cũng sẽ chẳng còn.  Dĩ nhiên, không còn hiện hữu trong vũ trụ này thì chẳng còn gì để nói phải không bạn!  Nhưng hiện tại, t ôi vẫn còn đây dưới ánh sáng mặt trời này.  Tôi đang bị nhân loại đạp lên đầu, lên cổ.  Tôi đang ở cao nguyên Việt-Nam mưa dầm như tim tôi chảy máu thắm ướt da thịt làm c ho màu đất đỏ tươi.  Tôi đang ở đồng bằng sông Cửu Long, năm nào cũng như năm nào, vào mùa nước lũ lụt, cả một vùng châu thổ rộng bao la bị dìm tận đáy vực hết tháng này qua tháng khác.  Tôi đang ở khắp năm châu.  Nơi thì sương mù phủ phục.  Nơi thì nắng hạn khô cằn.  Nơi thì tuyết phủ ngập đầu, buốt giá.  Nơi thì chớm thu, lá sắp trở mình để rồi vàng úa, lìa cành, đắp lên mặt tôi mộ t lớp lá ẩm mốc dầy dặc như vùng Bắc Mỹ Châu này...  Trong dòng đời, bạn ạ, có hạnh phúc, cũng có đau khổ.  Có thương yêu cũng có ganh tị.  Có hòa bình rồi cũng có chiến tranh.  Riêng đời tôi, sự hi ện hữu của tôi dưới ánh sáng mặt trời này, tôi đã chứng kiến biết bao điều đau lòng.  Lỗi không phải tại tôi - mà chính ở bạn.  Ở khái niệm về quyền sở hữu của bạn.  Bạn nghĩ rằng tôi là c ủa riêng bạn nên bạn cố giữ lấy.  Từ đó có tranh giành.  Thực tế tôi không là của riêng ai.  Tôi chỉ là đất thôi mà!  Tôi mang đến nhựa sống cho muôn loài thôi mà!   Tôi dâng hiến đời tôi cho mọi người, cho mọi loài cây cỏ , cho vạn vật.  Có lẻ vì vậy mà tôi thường hằng chăng?  Ở đời nầy có rất nhiều điều phi lý, bạc bẽo.  Tôi không trách bạn đâu.  Tôi không trách bất cứ ai đâu.  Tôi chỉ muốn nhắc cho bạn nhớ một d diều thú vị, mà dường như người đời cố lờ đi, cố phớt tỉnh đi. Có bao giờ bạn sợ dính bùn không?  Có bao giờ bạn chê đất bùn tanh hôi không?  Có bao giờ bạn dám bỏ đôi vớ, đôi giày để đi về miền quê lội xuống bùn, xuống ruộng không?  Có bao giờ bạn ngại bàn chân bạn nứt nẻ vì bùn, vì đất không?  Nếu có một lần tấm lòng bạn e ngại tôi như vậy là một thiệt thòi cho bạn.  Bạn đã vô tình để lở một dịp may giữ lấy hạnh phúc cho mình.  Tôi không muốn nói với bạn về bài học đạo đức, luân lý.  Tôi chỉ muốn tâm tình với bạn thôi mà!  Ðất là Mẹ.  Có đất, có bùn bạn mới lớn, mới khôn, mới sống, mới vui, mới hạnh phúc.  Ðất thô kệch, đất quê mùa, đất hôi tanh, đất dơ bẩn.  Nhưng tôi mang đến cho bạn sự sống như đời Mẹ mang đến cho bạn sữa ngọt, máu tươi, yêu thương và sự sống.  Mẹ bạn có là một bà nhà quê, ít học.  Mẹ bạn có là một người buôn tảo, bán tần.  Mẹ bạn có là gì gì đi nữa.  Mẹ là Mẹ.  Mẹ là sự sống.  Mẹ là yêu thương.  Mẹ  là tất cả.  Cũng như tôi là đất.  Có đất là có tất cả.  Cho dù Mẹ đang còn sống với bạn hay Mẹ đã ra người thiên cỗ rồi, Mẹ đang ở gần bạn hoặc Mẹ ở xa bạn hằng muôn ngàn dặm, Mẹ vẫn đang ở trong tim, trong máu của bạn.  Vì rằng thịt da, máu huyết của bạn chính là thịt da, máu huyết của Mẹ kia mà!   Mẹ bất diệt cũng như đất bất diệt.  Có lẽ vì tôi với Mẹ có nhiều cái tương đồng, gầ n gủi, cho nên người ta thường gọi nơi chốn mà bạn được sanh ra, lớn lên và có nhiều gắn bó, yêu thương ở đó là đất Mẹ chăng?!  Khi bạn mới chào  đời, có phải cuống rún của bạn được chôn vào lòng đất không?  Cuống rún của bạn là núm ruột của Mẹ.  Mấy mươi năm trong trần đời, Mẹ nuôi bạn lớn khôn cũng ở bên tôi - trên mặt đất này.  Và khi Mẹ  bạn có trăm tuỗi, Mẹ bạn cũng ngủ trong lòng đâ 't này với giấc ngủ ngàn đời.  Tôi đồng ý với bạn là dưới ánh sáng mặt trời này, cái giá trị nào cũng có tính cách tương đối mà thôi.  Nhưng có lẽ bạn cũng đồng ý với tôi làm Mẹ và đất thì vĩnh cữu, trường tồn.  Tôi không van xin bạn hãy yêu thương tôi cũng như Mẹ không van xin các con yêu thương Mẹ.  Là con người, bạn có ưu thế hơn muôn loài.  Tôi nghĩ rằng bạn cũng khôn ngoan hơn muôn loài.

Nên bạn hãy giữ những gì quí nhất trên trần đời này.  Ðó không phải là danh vọng, chức vị, kim cương, vàng ngọc, châu báu, mà là đất, là Mẹ.  Vì rằng Mẹ và đất là chất liệu ngọt ngào, là hạnh ph úc bất tận, mãi hoài.  Bạn ơi!   Dường như đất là nơi chốn để bạn bắt đầu một đời sống và đất cũng là nơi chốn để bạn trở về sau một đời sống.  Ðất sẽ mãi mãi cưu mang bạn như Mẹ bạn mãi mãi cưu mang bạn trong lòng.  Bạn chỉ cần lắng lòng giữa  một nơi chốn thinh lặng nào đó, gọi thầm một mình:  Ðất ơi!   Mẹ ơi!   Là bạn có được một niềm hạnh phúc lâng lâng, nhẹ nhàng, êm êm rồi.

Lương-Thư-Trung               

Boston, Mùa báo hiếu, 1996.

Ðóa Hồng Vân

Trời tỏa nắng ấm, lá phong reo vui.  Những cây bàng to phơi mình đổ bóng thảnh thơi trên thảm cỏ mượt mà.  Tiếng chân nhộn nhịp, những tốp người tản bộ rù rì trò chuyện.  Anh chàng bán bong bóng bị trì níu bởi lũ trẻ con quấn quít dưới chân.  Một bà lão chụm môi huýt sáo gọi con chó nhỏ, vì mãi mê chạy nhảy đã rời xa chân chủ.  Vài cô thiếu nữ aó quần thời trang bó sát lả lướt trên đôi giầy bánh xe, luồn lách giữa đám người du thưởng một cách khéo léo.

Tôi kêu thêm ly cà phê.  Vị đắng đầu môi và hương thơm của các loài hoa được trồng tỉa, chăm sóc cẩn thận trong khuôn viên hòa lẫn vào nhau mang cho tôi một cảm giác lâng lâng thoải mái.  Vài tiếng xe vụt qua để lại âm vang khô gãy.  Tôi đang ngồi giữa Hạ...

Tất cả cảnh vật và người chừng như linh động, luân chuyển không ngừng, biến chuyển và tiếp nối nhau theo thời gian, liên miên bất tận.  Nhưng trong trạng thái biến đổi và háo hức đó, tôi cảm thấy có điều chi khác thường áng giăng tầm mắt.

Cách quán cà phê công viên không xa, trên một băng ghế đá, một đứa bé ngồi im bất động, lưng xoay về phía tôi.  Tôi chỉ thấy chỏm tóc vàng óng ló lên qua thành ghế dựa, và tôi khẳng định: đứa bé hẳn phải còn nhỏ lắm!  Tôi châm thuốc hút và nảy ra ý nghĩ ngộ nghĩnh.  Tôi in tư thế của đứa bé vào tâm thức!

Tiếng cụng ly từ bàn kế bên kêu cóc cách, đám người thấm men rượu cười nói vang vang.  Ông lão chống gậy khệnh khạng đi ngang qua ném lại sau lưng cái nhìn khó chịu vì sự ồn ào vô ý thức.  Tôi bật cười khan.  Ngó tay xem đồng hồ, đã hơn 6 giờ chiều, nhưng nắng vẫn còn lưu luyến, vài cơn gió thổi qua xoa dịu cái nóng khó thở ban trưa.  Ánh mắt tôi dừng lại, trở về trên ghế đá khuôn viên, nơi mà đứa bé đã làm tôi chú ý.  Hình như vẫn trong tư thế cũ, bé vẫn ngồi bất động lặng im như pho tượng.  Và sự tò mò trong tôi trở nên rạo rực.  Trả tiền cho cô chiêu đãi  duyên dáng, tôi rảo bước lại gần bê Bé ngồi im, chân buông thỏng đong đưa.  Hai tay bé đang ghì chặt con búp bê bằng vải đã ngã màu, mái tóc vàng kết bằng những sợi len của nó cũng đã bết đi lấm lem.  Một con mắt bằng khuy đã cắn chỉ đứt tòng teng.  Tôi im lặng ngồi xuống bên bê Tóc bé xoắn và bù lên như kẹo đường bông gòn, thoảng vờn dợn khi có gió mơn man.  Mắt bé to tròn và xanh như mặt đại đương.  Hàng mi cong vút, chiếc mũi con con hinh hĩnh.  Gương mặt bé bầu bĩnh và đôi môi nhỏ xíu mộng đỏ làm cho tôi liên tưởng đến những vị thiên thần trên những tấm thiệp mừng Giáng sinh.

Bé vẫn nhìn chăm chăm về phía trước.  Tôi thay đổi tư thế, ngồi ngay ngắn và bắt chước bệ.  tôi ném cái nhìn ra xa.  Triền đồi thoai thoải, hàng cây xếp hàng lùi dần xuôi tầm mắt.  Mặt trời đỏ au đang còn lơ lửng cuối chân trời.  Những đám mây trắng bềnh bồng, mỏng manh như lụa lãng đãng trôi.  Lạ nhỉ!  Một cô bé có tâm hồn thi sĩ?!  Hồi chuông giáo đường ngân vang.  Cô bé Ổ Quạ, tên mà tôi tạm đặt cho cô bé có mái tóc bù xù, giật mình dụi mắt.  Bé nhảy thót xuống đất, gương mặt lộ buồn như vừa luyến tiếc điều gì.  Bé đi về hướng tòa cao ốc màu hoàng cúc, kéo lê con búp bê bằng vảị Cánh tay con búp bê thỏng xuống vẽ trên mặt đường những vệt ngoằn ngoèo bí hiểm.  Tôi ngồi thừ...  lạ nhỉ!?

Mấy tuần lu bu công việc, tôi quên khuấy đi cô bé Ổ Quạ.  Cũng nhờ vậy mà những suy nghĩ vẫn vơ của tôi đã dần đi vào quên lãng.  Cho đến một ngày...

Tôi lang thang thả bộ trên đường về.  Ngang qua khu công viên thành phố, tôi chợt nhớ tới cô bé có mái tóc vàng óng bù xù.  Lòng hiếu kỳ, tôi rẻ bước tạt vào.

Ô kìa, lạ chưa!  Cô bé vẫn còn đó, lẻ loi và im lặng đến lạ lùng.  Tôi chào bé và mỉm cười làm quen.  Cô bé không nói, đôi môi hơi mím lại, mắt vẫn đăm đăm nhìn xa xăm.  Tôi ngồi bất động như bé, ngắm hoàng hôn đang dần phủ chân mây.  Tiếng chuông chiều gọi thức, bé lại đi.  Bước chân chao đảo và con búp bê lại vẽ những hình kỳ quái trên mặt đường. Gương mặt bé buồn làm sao!  Và tôi đi về với những câu hỏi mông mênh...

Như có một động lực ma quái thúc đẩy, mỗi khi tan sở, tôi lại đến với bé Ổ Quạ.  Vẫn một công viên, một ghế đá, vẫn một cô bé tí hon lạ thường và im lặng đến...  khó hiểu.

Ðã bao lần rồi nhỉ!?  Ngồi bên bé ngắm cảnh chiều tà.  Một già một trẻ ngồi thừ như hai vật hóa thạch.  Và bé vẫn chưa hề mở miệng nói với tôi một câu!  Tôi chấp nhận sự im lặng đó như một thói quen, một thói quen bất đắc dĩ.  Và hình như sự hiện hữu của bé Ổ Quạ không thể thiếu được trong tôi ....

Tôi đến sớm hơn thường lệ!  Chưa  6 giờ và cô bé Ổ Quạ của tôi chưa tới.  Tôi kéo áo kín cổ, ngồi xuống băng ghế với tư thế mà tôi đã học được từ bé.  Trời lạnh căm căm.  Những hạt mưa bụi bám đầy trên tóc.  Những đám mây cuộn mình to dần to dần.  Bé đến lúc nào mà tôi chẳng hay, im như loài thỏ ngọc.  Hôm nay, bé có khoác thêm chiếc áo dày màu xanh dương, xanh như đáy mắt bé.  Con búp bê ló đầu ra khỏi áo, mắt lấp lánh nhìn tôi bằng chiếc khuy còn lại.  Con mắt kia vẫn treo đong đưa sợi chỉ.  Bé ngồi xuống bên tôi.  Tôi bỗng thấy hạnh phúc vô ngần và lòng ấm lại khi có sự hiện diện của bé.  Chúng tôi ngồi yên trầm mặc.  Hình như bé nép vào tôi.  Có lẽ bé lạnh.  Tôi hơi nhướng người qua phía bé như thể truyền hết hơi ấm của tôi cho bê Tôi làm rất nhẹ nhàng và khéo léo để bé đừng cảm nhận được.  Nếu không, bé sẽ từ chối tức khắc và tách xa tôi.  Những hạt mưa nhỏ bám trên tóc bé óng ánh như kim cương, lóe lên những tia sáng diệu kỳ.  Tôi cho rằng: bé là thiên thần hóa thân!

Bỗng gương mặt bé rạng rỡ, ánh mắt bé lấp lánh tia vui.  Bé nghiêng đầu sang tôi tíu tít:
    - Ông có thấy gì không ...  đàng kia !

Tôi ngỡ ngàng, niềm vui tràn về:  bé đang trò chuyện với tôi ?!  Tôi đảo mắt nhìn về hướng bé chỉ.  Lá cây xào xạc, hàng cây rung rinh chuyển mình theo làn gió, và xa xa kia đám mây kết tàng, xây thành cao ngất.  Bé reo luôn miệng:
    - Ông có thấy không?  Thấy không ông ??

Tôi không muốn làm bé thất vọng, nhưng thật sự tôi không thấy và không biết bé đang nhìn vật gì!  Giọng tôi gần như lạc hẳn, nói thật nhanh và nhỏ, chỉ mong sao bé sẽ chẳng nghe thấy:
    - Tôi ...  tôi chẳng thấy chi cả bé ạ! 

    - Ðó  ...  đó ...  đóa hoa hồng cuối trời...  ông thấy không??

Bé thót người đứng dậy.  Tôi đứng lên như bé, cố tìm ra đóa hoa mà bé vừa nói.  Bé Ổ quạ quơ quơ bàn tay nhỏ xíu, ngón búp xinh xinh:
    - Mẹ ơi ...  mẹ ơi ...

Tôi đã nhìn thấy đóa hoa, nhưng không phải do nhãn quang nhận định mà là do trí tưởng tượng phong phú.  Ðám mây cuối trời đang cuộn lại và nở ra như một đóa hồng tuyệt đẹp, có vân cánh hẳn hòi.  Tôi vui mừng nhảy cởn:
    - Tôi thấy rồi bé ạ ...  đóa hoa đẹp quá!

Bé vui ghê lắm.  Mắt bé long lanh, miệng cười tươi như đóa hoa hàm tiếu:
    - Mẹ bảo, khi thấy được hoa ...  Mẹ sẽ về !

Tôi ngẩn ngơ:
    - Mẹ cháu ...  mẹ cháu ở đâu ?

Tiếng chuông chiều đổ dài.  Bé lại tất tả ra đi sau khi ngoáy cổ lại:
        - Mẹ cháu sẽ về với cháu...  cám ơn ông nhé...  chào ông!

Tôi mỉm cười vẫy tay.  Nhìn chiếc bóng tí hon đang vui bước chân sáo, tôi ngây người với tâm trạng khó tả.  Tôi đang vui với niềm vui của bé đó mà!  Từng nhịp bước tung tăng của bé là những tiếng phong linh mời gọi tôi trở về thời thơ ấu, một thời huyền hoặc mộng mơ, hạnh phúc mà tôi đã đánh mất tự thuở nào.  Và tôi chợt thấy...  con búp bê lọ lem kia đã không còn thỏng tay vẽ lên trên đường những dấu hiệu lạ lẫm nữa.  Mưa nặng hạt!  Tôi về...

 Như hôm qua, tôi lại đến sớm hơn bé.  Tôi háo hức muốn được biết thêm về bé, về mẹ của bé và cánh hồng vân kỳ bí ảo diệu kia.  Gió đã lên, tiết lạnh kéo hơi sương.  Những chiếc lá giao mùa đang dần khoát lên mình màu huyết dụ.  Hạ mạc, Thu sang.  Tôi bật lửa mồi thuốc.  Ngồi thu lu trên băng ghế, tôi chờ bé Ổ Quạ, thiên thần nhỏ bé của tôi.  Tôi biết thế nào bé cũng sẽ đến, đến để cùng tôi ngóng chờ đám mây đơm bông, đến để kể cho tôi nghe về huyền thoại của bê Trong công viên không bóng người qua lại.  Vài chú sóc nâu nhớn nhác phóng vụt qua để rồi mất hút sau lùm cây rậm.  Ðâu đó có tiếng xe thắng rít, tiếng la oang oang của kẻ bộ hành.  Vài tiếng chân xúm xích bước vội trong mưa.  Tôi thả mắt đi tìm đóa hồng vân.  Mây đen kịt, kết thảm trải dài vô tận.  Nếu bé đến, bé sẽ phải thất vọng!  Tôi thầm nghĩ.

Hồi chuông vọng đổ lê thê.  Ðã quá giờ.  Tôi đứng lên thở dài:  có lẽ mẹ bé đã về thật và bé sẽ chẳng đến!  Tôi lầm lũi bước, từng bước nặng nề trở về với cuộc sống nhộn nhịp ồn ào thành thị.  Về với dòng người tuôn đổ trên đường phố, tiếng dù lật phật trong mưa, về với ánh đèn chớp loạn ma quái của xe cứu thương, tiếng còi cảnh sát... và về với tâm hồn hụt hẫng, thất vọng của tôi ....

Tôi vẫn đến đây vào những chiều nhạt nắng.  Ngồi một mình trên băng ghế vô tri tôi ngóng chờ hình bóng thân quen.  Bé Ổ Quạ của tôi đã không đến nữa.  Tôi biết điều đó, nhưng tôi vẫn nuôi hy vọng được một lần gặp lại bé, nhìn lại một lần đôi mắt xanh biên biếc và nụ cười tươi mát của bé.  Một lần thôi, chỉ một lần nữa thôi tôi sẽ mãn nguyện.  Một cô bé bán hoa ngang qua mời gọi...  tôi chọn cành hồng trắng cho bé.  Nếu bé đến, bé sẽ thích ngay vì nó giống như đóa hồng vân thu nhỏ.  Hàng cây công viên trở  nên xơ xác.  Có lẽ chúng cũng nhớ bé như tôi chăng?!  Những chiếc lá vàng khô đong đưa trên cành chờ hóa kiếp, than thở miệt mài...  Ô hay!  Ðoá hồng vân đang hé nụ chân trời.  Tôi vui mừng khôn xiết và khát vọng có bé cạnh bên để được cùng chia xẻ niềm vui tiếng cười của bé.  Lòng rộn rã, tôi dáo dát nhìn quanh để bắt tìm hình bóng bé.  Nhưng bé vẫn bặt tăm.  Tôi say sưa ngắm nhìn đoá hồng vân đang nở rộ.  Tôi phải thu tất cả mọi sự diễn biến vào trí nhớ để  có thể kể lại cho bé sau này...  Bỗng...  một làn sóng điện chạy dọc sau lưng, tôi bàng hoàng sửng sốt.  Trong đóa hồng vân đó, tôi thấy bé Ổ Quạ của tôi bên cạnh mẹ đang vẫy tay chào tôi rối rít, có cả con búp bê lọ lem...  và mắt của nó không còn sút chỉ như thuở nào...

ôi đặt khẽ cành hồng trắng lên băng ghế cho bé.  Và sau lưng...  nghe chừng mùa thu đã vàng cay lên mắt...

Y Khanh