VĂN HỌC NGHỆ THUẬT Liên Mạng

vhnt, số 107

19 November 1995

Thư Bạn Đọc

Chào Chi Lan,

Chinh rất tán thành về dự định giới thiệu một số người góp mặt thường xuyên trong VHNT.  Ý định này giúp Chinh (là một người đọc VHNT) hiểu hơn về hoàn cảnh sáng tác cũng như một phần lý do tại sao tác giả thích thú trong việc viết văn/làm thơ... Ðại khái như vậy.

Chinh

oOo

Chào Chị Lan!

Em mới vừa vào thăm Web page của VHNT.  Cách trình bày và những giòng giới thiệu rất trang nhã và đẹp mắt.  Em tham gia diễn này này chúa lâu nên hôm nay, vào thăm Web, có cơ hội đọc lại những bản ấn hành từ trước!  Em thích mê tơi!  :-) 

Cám ơn chị đã dành thhời giờ quí báu để thành lập diễn đàn VHNT.  Chúc chị luôn vui khoẻ và vui say với công việc mà chị yêu thích!

Ngọc Tuyết

Tin Sinh Hoạt Khắp Nơi

Mục này mục đích giới thiệu một vài tin sinh hoạt ý nghĩa của người VN khắp nơi, gửi đến bạn đọc những tin tức cộng đồng và công việc giúp ích cho những người kém may mắn, ở Việt Nam và các trại tị nạn.

Dear Lan,

You must be very busy with VHNT.  I include my contribution below too.

I am raising fund for the leprosy camp again.  This time we want to purchase a new autoclave (sanitizing equipment) in VN so that it will be under warranty and to avoid complicated Customs procedure.  The one that I donated last time was spoiled!  A new one cost US$ 2-6K in VN.  I plan to write a message to post on the VNforum (or might be on vhnt toỏ).  I will go to  VN this December, and again in March to teach at few universities.  Hope  we can help Sister Mậu.

Sincerely,
Hùng

PS. I sent 2330 kg medicine to the camp last month.

Lớp Vi Tính Ở Trại Tị Nạn Singapore

Các anh chị VN tại Singapore vừa chấm dứt khóa học vi tính miễn phí cho các đồng bào tỵ nạn tại trại Hawkins, Singapore.  Mặc dù chỉ đóng góp 1 phần rất nhỏ, tôi cảm thấy hãnh diện và muốn chia sẻ vài suy nghĩ với các bạn trên diễn đàn này.

Chúng tôi xin giấy phép của Cao Ủy Tỵ Nạn dể tổ chức lớp 2 năm qua.  Chúng tôi đã chia nhau xin các máy hỏng và tự sửa lấy, trong khi các em trong trại tự tìm vật liệu từ các nhà đổ vỡ để dựng lên 1 "lớp học."  Lớp học bắt đầu mỗi cuối tuần trong tiếng ve kêu và hơi nóng như lửa của miền nhiệt đới.

Tôi không quên được hình ảnh vài em trình độ tiểu học mà cố gắng đậu các kỳ thi dể dược chứng chỉ, và sau dó đi làm tạm tại vài cơ quan địa phương về vi tính.  Các bạn có bao giờ thấy 1 đứa bé chập chững bước đi?  Các em trong trại cũng chập chững trong môi trường học vấn, nhưng đã cố gắng vượt bực khi vừa phải học danh từ Anh ngữ về vi tính, vừa phải chia nhau thực tập trên các "máy" mà ai nhìn cũng ớn!  Một anh dạy học tâm sự rằng đã gần rơi nước mắt khi chứng kiến thấy sự cố gắng của các em trong hoàn cảnh khó khăn.  Các bạn phải ướt người vì mồ hôi, nhìn thấy các em giải được các câu hỏi thi "giết người" mới hoàn toàn cảm nhận được sự vui mừng của người dạy.

Nếu các em về nước hay đi định cư đâu đó trong nay mai, hy vọng số kiến thức nhỏ nhoi và tờ chứng chỉ sẽ giúp các em vững bước trong cuộc sống mới.

Thay mặt các anh chị giảng dậy  trong trại Singapore,
Hùng

Giới thiệu tác giả và tác phẩm: 

P h a n  L ê  D ũ n g

Tên thật: Phan Lê Dũng
Sinh Trưởng: Saigon
Bắt đầu viết: 1982
Tốt Nghiệp Trung Học: Conard High School, West Hartford, Connecticut
Tốt Nghiệp Ðại Học: Unniversity Of Connecticut

Hiện tại: Ðộc thân.  Làm Software Engineer ở hãng Innolog Corp., McLean, Virginia.  Ðang sống cùng ông bà cụ thân và hai em ở Annandale, Virginia.

Ðã có Truyện Ngắn đăng trên:
- Văn (Cali Mai Thảo Chủ Bút),
- Làng Văn (Canada Nguyễn Hữu Nghĩa Chủ Bút)
- Giao Điểm (Ðức)
Hiệp Hội (Nhật)

oOo

Một Thoáng Mù Khơi

Buồn quá,
Tìm em đâu em nhỉ?
Vất vưởng hoài đầy đọa thân em  

Mỗi sáng chiếc xe cà rịch      
Mang anh qua phố thị buồn.
Nhớ mắt em ngoan
Bao giờ được gặp?  

Thoáng đã bảy năm xa cách
Vút đi như những bóng câu
Chuyện đã lâu,
Vẫn chẳng nhuốm màu dĩ vãng.  

Tuần trước, 
Gió chuyển mùa rồi mưa lãng đãng
Nhớ em khép nép năm nào
Xếp hàng chờ mua phần gạo.
Muốn bảo em cần gì bối rối
Ðổi đời phần lỗi chi em?  

Thương em dành dụm nhún nhem
Ôi có gì trong vài quyển sách?
Em giữ làm gì đạo hạnh?
Chuyện lễ nghi đã cũ hẳn rồi
Nên vất bỏ buông trôi
Giữ làm gì cõi đời bệnh tật?  

Em có còn băng rừng lội suối
Ði theo đoàn khốn khổ tiền phong
Mắt nhác, mắt trông
Lạc loài,
Reo hò, hát bài xây dựng?  

Em có còn đứng vững
Sau những bữa khoai mì
Miếng cháy, miếng khê,
Nhai trệu trạo, vỗ về cơn đói?  

Hay em đã mỏi
Gục sâu 
Giữa khốn khổ cuộc đời?
Ta...  ta cho em được gì em nhỉ? 

Buồn quá,
Tìm em đâu?
Từng trang sách khổ đau cũ kỹ
Lật dần đếm dĩ vãng buồn
Như những giọt mưa tuôn
Rã rời, điêu linh, tan tác...

Phan Lê Dũng

Tự Khúc

Người đi, ừ nhỉ, người đi thật
tôi về tìm lại những mùa thương
em có thấy tôi người hành khất
đi lượm về từng miếng quê hương.

Em đã đến như dòng sông nhỏ
chảy trong tôi trăm nhánh quê nhà
rong rêu phận lưu đày đây đó
sủi từng hàng bọt nhớ bao la.

Em đã đến như mưa mùa hạ
xuống đời tôi ký ức khô cằn
sau ngày tháng rong chơi vội vã
chảy từng dòng nước mắt ăn năn.

Em cũng đến như trời hanh gió
rạng quê Nam lúa trổ hương nồng
tôi lạc bước chân về hồn cỏ
lời mẹ ru ngọt nắng mênh mông.

Nhưng em bỏ vai tuồng dang dở
một mình tôi sân khấu u buồn
tình em biết chẳng còn thể giữ
chỉ xin về từng miếng quê hương.

Cỏ Nhớ

Các anh chị trong vhnt thân mến,

Sau mấy tuần đọc vhnt, mt đã "addicted" rồi.   Ngày nào mà 0 nhận được thì hình như thiếu thiếu một cái gì đó.  :-) 

Cảm ơn chị Lan và các anh chị trong ban tổ chức thật nhiều.  Và sau là cảm ơn các văn nhân thi sĩ trong đây.  Thơ, văn, truyện của các anh chị hay lắm (khen rất thật tình đó nhen :-)).  Mong rằng vhnt sẽ được phổ biến và ngày càng phong phú thêm.  Và cũng mong rằng anh chị bỏ qua nếu mt "dám múa rìu" qua mắt thợ ", khi mt "bắt cóc nhái" bỏ trên diễn đàn vhnt này.

mt

Thơ Ta...

Thơ thì ta viết thật nhiều
Ta thì vẫn mãi sớm chiều lang thang
Trong thơ ta ngủ mơ màng
Trong ta thơ khóc lỡ làng đắng cay
Thơ buồn ta xót thương thay
Ta buồn thơ có đoái hoài ta chăng?
Sớm chiều thơ có ăn năn
Khi ru ta ngủ giữa chăn gối sầu
Thơ buồn rồi sẽ về đâu?
Thôi cho ta mượn gối đầu mỗi đêm....

TL mực tím

Tựa Ngã Bên Nhau

Bàn tay tôi vuốt tóc nàng
vân vê từng làn chớm rối
ngực tôi nghe nàng thở vội
mà tim bấn loạn từng cơn

Chúng tôi chẳng phải dỗi hờn
mà sao mắt nàng đang khóc
ngập lụt tim tôi khó nhọc
dằn lòng trước buổi chia tay

Khóc đi em suốt đêm này
ngày mai xa nhau mãi mãi
thời gian không quay trở lại
cho ta tựa ngã trong nhau

Tôi đứng bên em, gục đầu
tóc em hương rừng ngây dại
ru quên một đời khắc khoải
tháng ngày hoang lạc nổi trôi

Khóc đi cho chát mặn môi
anh nâng từng dòng nóng hổi
tình yêu có thù nhân loại?
cho gần nhau, lại xa nhau...

Hoàng Mộc Linh
Trương Nguyễn Thi Thanh (1969-1998)

Những Trang Xưa Buồn

gửi QTr

Thuở đó em rời xa cố quận.
Mãi miết xa
Gió mùa thu thổi vỡ tan một lần.
Từng giấc mộng cũ.

Thuở đó tiễn em đi.  Trời chiều phố xám.
Gió thổi tóc xa phương trời vất vả
Ðắng cả đôi môi xanh hồng ngày ấỵ
Không nhớ. Không quên.
Ðể hẹn không về...

Thuở đó em rời xa cuộc tình.
Mãi miết xa
Xa như cuộc đờị Xa như nỗi nhớ.
Như ngọn gió nào thổi một mùa vơi.

Thưở đó một lần em một ngày.
Bỗng ra đi.  Tất cả.
Ly rượu cay.  Ly rượu cay.
Làm thành vết thương từng đêm.

Em ném vào bàn tay anh.
Nồng nàn một thuở,
Mong manh ký ức, rã mục cuộc tình.
Em ném vào chút đời anh.
Ngày chia tay một lần một ngày xa vắng.
Mãi miết xa.

11.15.1995
Chinh

Yêu Mơ Thần Thánh

Anh cứ xem em là nàng thơ
Nhẹ nhàng xuất hiện ở trong mơ
Nàng thơ áo trắng không hình anh?
Mang đến xôn xao với đợi chờ

Hẹn từ kiếp trước phải không anh
Đêm về có thấy giấc mơ xanh
Dịu dàng thơ ủ trong hương tóc
Em chúc cho anh giấc mộng lành

Anh cứ xem em như là mơ
Dệt nên kỷ niệm buổi ban sơ
Tình yêu mơ mộng nên thần thánh
Vì mơ có là thật bao giờ...

Tường Vi

Bé Tị Nạn Việt Nam

có những ánh mắt làm tôi nhớ mãi
nhìn thấy một lần đau xót đến thiên thu

Ánh mắt em thơ
khao khát
đợi chờ
được một lần tung tăng chạy nhảy
ngoài vòng rào kẽm gai của trại

Ánh mắt em
xa xăm
mãi nhớ về một cõi
có mẹ có cha
có anh có chị
chăm sóc yêu em
chung một mái nhà

Ðôi mắt nâu bé bỏng
u uất
rụt rè
vương đầy bóng tối
có lẽ
em vẫn thấy hằng đêm
biển đen ngòm thăm thẳm
đầy xác người bập bềnh theo sóng
biển hung tàn sâu rộng
cướp mất của em cả những người thân

Này em nhỏ
nhận lấy quà em nhé
cố mỉm miệng cười dù rất nhẹ đi em
để ánh mắt em
có một một lần ngời lên rạng rỡ
tiếng cười em nghe nhã nhạc trời cao
dù mai này không biết sẽ ra sao
em bơ vơ hay lưu lạc phương nào...

Những em bé Việt Nam tị nạn
hành trang vào đời với thật nhiều mất mát!

tn

  ~       ~              ~       .
\,|./     .    .     ~          .      ~
-{, .}-  . ~
/ | \        ~      ~          .     ~          B I D O N G  
          _  _             _  _
  ~       /%\/%\       ~   /%\/%\             H O A N G  Đ Ả O
      __.<%%%#%%\,_       <%%#%%%\,__              
~    <%#%%%%%%%#%%%\    /^%#%%%%%%%#%\           Thai Nguyen
      ""/%/""\ \""\@|   |/""'/ /\""""'        
~     L/ `   \ \  `    "   / /  ```
        `      \ \     ~   / /       ~            (Phần 1/4)
~       ~      \ \       / /  .
        .        \ \ ,,, / /          ~             
  ~      .   ':;\ \iii/ /|k/    ~     .

Tối hôm ấy chiếc ghe chúng tôi gặp một dàn khoang dầu ngoài biển Mã Lai.  Ngọn lửa cháy ra từ ống khói cao vút trên dàn khoang dầu soi hắc xuống ánh sáng vàng khè leo lét trên mặt biển mênh mông càng làm tăng thêm vẽ huyền bí, ghê rợn của màu nước đen xì trong đêm tối.  Chiếc ghe vòng quanh chân dàn khoang tìm một chổ để cập vào;  một tiếng còi dài hú vang như báo động nhân viên khoang dầu biết sự xuất hiện chúng tôi.

Nước biển đánh tung trắng xoá vào những gốc bê tông chân dàn khoang làm chúng tôi lo sợ cho chiếc ghe bị vỡ tung khi va chạm, những dấu hiệu đầu lâu chéo trên hai mãnh xương làm mọi người nao núng đến gần.  Cuối cùng mấy anh tài công quyết định neo chiếc ghe cách dàn khoang 300 mét và cho một người mang theo lá thư bằng Anh ngữ bơi đến dàn khoang.  Trời khuya trên biển rét căm căm, ánh sáng loè lẹt ma quái làm mọi người kiếp sợ khi nghĩ đến phải bơi đến chân dàn khoang.  Mọi người đều nhìn đến tôi như thúc giục.  Nghĩ đến những ngày sóng gió đã qua tôi quyết định bơi vào dàn khoang mong chấm dứt cuộc hải trình này.  Tôi tin vào số mệnh tôi sẽ làm được một chút gì cho những người đồng hành.  Miệng cắn lá thơ bộc trong lớp bao nhựă tôi mặc nguyên quần áo nhảy xuống biển bơi hết tốc lực vào dàn khoang.  Khi đến chân dàn khoang, chờ khi nước không đập mạnh tôi nhanh nhẹn bám vào chân sắc và thăn thoát leo lên tuốt trên cao nơi có một văn phòng cửa kính bốn phía.  Một người nhân viên trong chiếc áo dài thí nghiệm bước ra.  Tôi đưa bức thư và người ấy ra hiệu đứng chờ.

Bây giờ tôi mới cảm thấy lạnh rùng rợn khi gió lùa qua mớ áo ướt.  Tôi nhớ lại có một lần bạn tôi kể: "có người làm trên dàn khoang dầu của Việt Nam đã nhảy xuống biển bơi sang tàu ngoại quốc mong tỵ nạn.  Nhưng chưa đến nơi anh ta đã bị cá mập xơi mất vì nghe nói chung quanh dàn khoang họ thường thải đồ ăn thừa nên cá mập hay đến chờ ăn."   Nhớ đến câu chuyện trên, tôi càng rung thêm lên.  Người nhân viên khi nãy trở lại đưa tôi mảnh giấy gói trong bao nhựa và ra dấu tôi bơi về chiếc ghe chúng tôi.  Tôi ngần ngại chờ đợi đặc ân họ ban cho một chiếc ca nô đưa về nhưng hình như vô vọng nên đành leo xuống chân dàn khoang nhảy liều xuống nuớc bơi vội vã về chiếc ghe.  Cuối cùng tôi leo lên được ghe không bị mất mảnh mai phần nào thân thể cho cá mập.  Nhưng cơn sợ và lạnh vẫn còn thấm vào da thịt đầu óc làm tôi rung lên bần bật.  Hạ, bạn thân của tôi, lấy tấm áo mưa chùm cho tôi đỡ lạnh vì gió.  Tôi cởi chiếc áo vắt nước đi cho bớt lạnh mặc lại vào và ngồi bên hắn tìm chút hơi ấm nơi người bạn thiết.

Hiệu, anh của Hạ, đọc xong bức thơ cho hay là họ (người trên dàn khoang) không có phương tiện và cũng là chỗ không an toàn nên không cứu vớt chúng tôi được.  Họ chỉ chúng tôi đi đến một chiếc tàu sắt chở dầu cách đó không xa.  Chiếc ghe lại rên xiết hướng về chiếc tàu sắc.  Khi chúng tôi đến nơi trời cũng gần sáng.  Ghe chúng tôi đến gần chiếc tàu sắc, họ thòng thang dây xuống và chỉ cho một người lên tàu họ nói chuyện.  Khi anh Hiệu trở lại cho hay họ sẽ cung cấp lương thực, nhu liệu và phương hướng cho chúng tôi đến trại tị nạn gần nhất của Mã Lai.  Khi gần trưa có một chiếc ghe Việt Nam vượt biên cũng vừa đến, chiếc tàu Anh bắt đầu thả đồ xuống biển cho chúng tôi.  Trời đã sáng tôi không còn run sợ như đêm qua; tôi bơi theo vớt những đồ họ cho vào ghe mình.  Nhìn thấy ghe kế bên người bơi chậm qúă họ không vớt được bao nhiêu tôi cũng động lòng nên vớt lương thực đem qua ghe ho.  Sau khi có đầy đủ lương thực và dầu chúng tôi và ghe bạn khởi hành theo phương hướng chỉ đến trại tị nạn Mã Lai.  Ði một khoảng ghe chúng tôi hết dầu mang theo nên đổ dầu họ cho vào chạy tiếp.  Chiếc ghe hồng hộc lên mấy cái, chạy một khoảng ngắn rồi máy tắt ngụm.  Anh Tuyển thợ máy vào tháo máy ra xem mới hay người lái đem bỏ dầu thô (diesel) vào ghe trong khi chiếc ghe chỉ chạy bằng dầu hôi và nhớt.  Chúng tôi phải dùng chèo bơi ngược trở lại chiếc tàu Anh.  Nhìn khoảng cách không xa mấy, thế mà đến đêm xuống chúng tôi mới trở lại địa điểm hôm qua.  Theo lời anh Hiệu người trên tàu hứa sáng mai sẽ cho người xuống sửa máy và cho dầu khác để chúng tôi đi.  Ðêm đó chúng tôi không ngủ được vì ánh đèn rực sáng chiếu từ trên tàu dầu Anh.  Giá mà chúng tôi được lên đó thì thoải mái biết mấy so với chiếc ghe bé xíu chông chênh theo sóng.  Anh em Hạ, anh Tuyển và chúng tôi ngồi bàn chuyện:
"Nếu mai đi tiếp chưa chắc gì tránh khỏi nguy hiểm, lỡ gặp sóng lớn gió to, lỡ gặp hãi tặc v.v...  Tốt nhất là làm sao họ vớt mình rồi họ đưa đi đâu cũng an toàn hơn."  

Nghĩ thế, chúng tôi đợi đến khuya khi mọi người trên tàu Anh đã ngủ, chúng tôi tháo đục đáy chiếc ghe, tháo bỏ luôn bộ phận trục quay và đồng thanh la lớn kêu cứu.  Trong chốc lát đèn trên tàu họ sáng trưng, nhiều ánh đèn rọi xuống ghe, nhiều người chạy đến xem và họ thả thang dây xuống.  Sau vài lời trao đổi với anh Hiệu họ cho mấy chiếc giỏ thòng xuống để kéo những người đã kiệt sức và con nít lên.  Mấy anh em Hạ, anh Tuyển và tôi giúp mọi người lên tàu Anh xong đi xem xét chiếc ghe lần chót coi còn ai bỏ sót và sau cùng tôi cũng lên được boong tàu sắc.  Sau bao ngày lênh đênh, khi đặt chân lên sàn tàu cố định, chúng tôi cảm thấy chân mình như thấp cao, ngộ nghĩnh.  

Họ căn chiếc nóc ny-lon ngay trên sàn tàu sắc cho chúng tôi  Họ mang rất nhiều đồ ăn, thuốc men, thuốc lá cho chúng tôi.  Ôi đời sống bổng trở nên qúa đầy đủ, ăn không hết đồ ăn thiu chúng tôi phải đổ xuống biển để cho mấy con cá đến ăn phụ.  Ðã thoát nguy hiểm Hạ và tôi vui vẻ hẳn, chúng tôi hay đứng bên song tàu nhả khói nhìn về biển cả mênh mong, nơi chúng tôi nghĩ là Việt Nam, quê hương đã bỏ lại ra đi.  Những người đồng hành còn mệt mõi lắm, họ nằm la liệt như dưỡng bệnh.  Có nhiều người còn phải đút cho nhau ăn.  Hạ và tôi để ý có hai cô bé cũng đã khá lớn (khoảng 15-16 tuổi) nhưng mỗi khi ăn thì mẹ hay anh đút cho ăn từng miếng.  Nhìn miết chúng tôi phát "lây", thế là mỗi lần thấy họ ăn, Hạ và tôi cũng lấy đồ ăn ngồi gần đó đút cho nhau ăn làn họ ném cho chúng tôi những cái nhìn sắc bén không mấy gì thiện cảm.  Những lần như thế chúng tôi lại cười xoà lăn ra sàn:
- Không có mẹ đút, thôi mi đút cho tớ ăn đi nhe.   Một lát tui đút lại cho.  Hịc... hịc... .

- Ừ ! "Em còn bé lắm anh ơi.  Miếng cơm anh đút cho đời em vui."

Hai cô bé quắc mắt "rủa" chúng tôi:
- Vô duyên!  Không được mẹ lo rồi ghanh hả?

(còn tiếp)

giới thiệu truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp 

Tiệc Xòe Vui Nhất
(truyện thứ 4 trong Những Ngọn Gió Hua Tát)

Hà thị E là con gái trưởng ban Hà Văn Nó.  Hiếm có người xinh đẹp như E.  Lưng như lưng kiến vàng, mắt long lanh như sao Khun Lú - Nàng Ủa (1), tiếng nói của nàng dịu dàng.  Khi nàng cười, tiếng cười trong vắt và vô tư lự.  E xinh đẹp đã đành nhưng đức hạnh của nàng cũng ít có người bì kịp.  Nàng là niềm tự  hào của người Hua Tát.  Cả bản mong nàng tìm được người chồng xứng đáng, trưởng bản Hà Văn Nó cũng muốn thế, các bô lão trong bản cũng muốn thế.  Trao người con gái xinh đẹp như E cho người không xứng đáng là có tội với Then vì nàng là quà tặng của Then với người Hua Tát.  Chọn ai bây giờ?  Người ta đưa việc chọn chồng của E ra bản.  Người muốn xin làm rể trưởng bản Hà Văn Nó có rất nhiều.  Trai trong bản Hua Tát cũng có, trai ngoài bản Hua Tát cũng có.  Các bô lão trong bản Hua Tát thức trắng một đêm, uống hết năm vò rượu cần rồi quyết định sẽ làm một cuộc thi tài để chọn người nào có đức tính quý nhất mà khó kiếm nhất làm chồng của E.  Ðức tính quý nhất và khó kiếm nhất là đức tính gì?  Ai là người có đức tính ấy?  Các chàng trai ngồi tụm bên các bếp lửa bàn bạc, không biết bao nhiêu là rượu và thịt tiêu ma.  Lớp trẻ bây giờ không thể suy nghĩ bằng nước lã được, đã đành...

Một bữa kia có chàng trai dáng vẻ hùng dũng đến nói với  trưởng bản và các bô lão:
- Dũng cảm là đức tính quý nhất và khó kiếm nhất.  Tôi là người có đức tính ấy!
- Cứ chứng minh xem!  Trưởng bản trả lời. 

Chàng trai đi vào rừng.  Ðến chiều chàng vác về một con lợn lòi bị chàng bắn chết.  Con lợn lòi đến hơn tạ thịt, lông cứng tua tủa như lông nhím, chết rồi mà hai con mắt đỏ lừ của nó vẫn ngầu sắc máu.  Chàng vứt con lợn xuống sàn, mắt chàng long lanh sáng, người chàng như có hào quang.  Mọi người đều khen ngợi chàng.

Trưởng bản hỏi con gái:
- Con xem, chàng trai thực sự dũng cảm.  Chàng ấy đã chứng minh đức tính dũng cảm của mình...

E mỉm cười, trái tim của nàng rung động khi nhìn thấy đôi mắt dũng cảm của người cầu hôn.  Ðôi mắt ấy như có ánh lửa.  Nhưng vốn thông minh, E biết, những người dũng cảm sẽ mãi mê với sự nghiệp của mình.

E trả lời:
- Ðúng thế, thưa cha ! Chàng trai đã chứng minh được đức tính dũng cảm của mình... đức tính thật là đáng quý...  Nhưng thưa cha, đức tính ấy đáng quý nhưng chắc không khó kiếm vì mới từ sáng đến chiều chàng đã chứng minh được nó.

Các bô lão gật gù.  Người ta đồng ý với lời E nói.  Con lợn được mổ thịt.  Cả bản xoè suốt đêm để mừng đức tính dũng cảm, đức tính đáng quý nhưng không khó kiếm.  Nhiều người con trai chân chính ở rừng có đức tính này... 

Một lần khác, có một chàng trai trông thông minh sáng sủa đến nói với trưởng bản và các bô lão:
- Khôn ngoan là đức tính đáng quý và khó kiếm! Tôi là người có đức tính ấy!
- Cứ chứng minh xem!  Các bô lão nói với chàng trai. 

Chàng trai đi vào rừng.  Ðến chiều chàng mang về một đôi rái cá còn nguyên vẹn.  Rái cá là con vật khôn ngoan nhất rừng, nó vô cùng tinh nhậy, bẫy nó gần như là việc sức người không thể làm được.  Chàng trai mỉm cười, mắt chàng long lanh sáng, người chàng như có hào quang. Mọi người đều khen ngợi chàng. 

Trưởng bản nói với con gái:
- Con xem, chàng trai thực sự khôn ngoan. Chàng ấy đã chứng minh đức tính khôn ngoan của mình...

E mỉm cười, lại một lần nữa trái tim của nàng rung động.  Ðôi mắt người cầu hôn có ánh lửa, có giông bão.  Nhưng, những người khôn ngoan bao giờ cũng sẽ đau khổ, thậm chí bất hạnh. Họ biết quá nhiều...

E trả lời:
- Thưa cha, chàng trai cũng đã chứng minh được đức tính đáng quý của mình.  Nhưng thưa chă đức tính ấy đáng quý nhưng chắc cũng không khó kiếm vì mới từ sáng đến chiều, chàng lại chứng minh được nó. 

Các bô lão gật gù.  Người ta làm thịt đôi rái cá.  Cả bản lại xoè suốt đêm để mừng đức tính đáng quý nhưng không có kiếm.  Những người con trai chân chính ở rừng đều cần có đức tính này...

Một lần khác nữa có một chàng trai béo phị cưỡi ngựa đến bản.  Chàng béo nói :

 - Giàu có là đức tính đáng quý và khó kiếm nhất.  Tôi là người giàu có. 

Chàng béo đổ ra sàn không biết bao nhiêu là vàng và bạc trắng.  Mọi người hoa mắt.  Trưởng bản và các bô lão ngồi nín lặng.  Chưa bao giờ họ thấy có người giàu có như thế.
- Giàu có là điều không phải chứng minh !...  Chàng béo nói.

Các bô lão gật gù.  Trưởng bản cũng gật gù.  Chàng béo mỉm cười, mắt chàng có ánh lửa, có giông bão, có cả đêm tối nữa.  Người chàng như có hào quang. 

Trưởng bản hỏi E:
- Thế nào, con gái ta?  Giàu có có phải là đức tính đáng quý và khó kiếm không con? 

- Khó kiếm thì đúng - E trả lời - Nhưng giàu có không phải là đức tính.  Giả dối thì đúng là một đức tính.  Không thể giàu có mà không giả dối...

Các bô lão cười phá lên.  Người ta lại xoè suốt đêm để mừng con người giàu có.

Cuối cùng có một chàng trai trong bản Hua Tát tìm đến gặp trưởng bản và các bô lão.  Ðấy là Hặc, chàng trai mồ côi, một thợ săn xuất sắc nhất bản.  Hặc nói với mọi người:
- Trung thực là đức tính đáng quý và khó kiếm nhất!
- Cứ chứng minh xem! Mọi người bảo chàng.

Hặc trả lời:
- Trung thực không phải là cái vòng bạc ở cổ đưa ra cho mọi người trông thấy, sờ tay vào nó.

Mọi người xôn xao, các bô lão bàn tán.  Trưởng bản tức giận, mặt ông đỏ bừng như lửa:
- Phải chứng minh!  Trưởng bản hét lên, ông đã nhìn thấy đôi mắt trìu mến của E nhìn Hặc.
- Ai tin mày?  Ai bảo mày có đức tính trung thực?  Trưởng bản hỏi.
- Then biết!  Hặc trả lời.
- Cả con cũng biết!  E nói nghiêm trang.
- Ðiên rồ!  Trưởng bản gầm lên.  Ông nhìn sang các bô lão  cầu cứu.  Ông biết, người già bao giờ cũng tìm ra lối thoát  đơn giản cho mọi rắc rối trên đời.
- Hãy cầu Then đi!  Một vị bô lão bảo Hặc.  Trời đang hạn hán, tất cả mó nước (2) đều đã cạn khô.  Nếu con trung thực, con hãy cầu Then mưa xuống!

Trưa hôm sau, dân bản Hua Tát lập đàn cầu đảo, không khí oi nồng ngột ngạt.  Hặc bước lên đàn, chàng ngước đôi mắt trang nghiêm nhìn trời.  Chàng nói:
- Con sống trung thực, dầu biết trung thực bao giờ cũng chịu đau khổ thiệt thòi.  Tuy nhiên, nếu lòng trung thực chuộc được tội lỗi và mang tình yêu đến được cho thế gian này, xin trời mưa xuống...

Trời cao tĩnh lặng.  Bỗng nhiên từ đâu đó xa xôi có một cơn gió mơ hồ thổi về.  Tất cả ngọn cây trên rừng xào xạc.  Mặt đất bắt đầu xuất hiện những cơn lốc nhỏ. 

Buổi chiều, bầu trời đầy mây vần vũ và khi đêm xuống thì mưa như trút. 

Lần ấy, người ta đã xoè suốt một tuần trăng để mừng đám cưới của Hặc với con gái trưởng bản. 

Ðây là tiệc xoè vui nhất ở bản Hua Tát.  Cả bản đều say khướt.  Từng cái cột nhà, thậm chí đến từng cái cây trong vườn cũng được mời uống một sừng rượu đại.

Nguyễn Huy Thiệp

(1) Nhân vật trong truyện cổ. Sao Khun Lú - Nàng Ủa : Sao Hôm, Sao Mai.
(2) Nguồn nước chảy từ núi.