VĂN HỌC NGHỆ THUẬT Liên Mạng

vhnt, số 37

29 August 1995

Tôi Ðã Ngán

Tôi đã ngán cả buồn phiền khao khát
Còn trong tôi là rời rã mà thôi
Tâm hồn tôi giờ chỉ biết buông trôi
Như chiếc lá, mặc dòng đời phiêu bạt
Trước mắt tôi màu trần gian đã nhạt
Nét đau thương mờ hết vẻ thê lương
Hạnh phúc xanh xao, hương sắc tầm thường
Không đượm thắm như thỏa lòng mơ ước
Trên đường sống tôi chẳng cần cất bước
Mặc tương lai quá khứ, trước và sau
Cả hai đều nhạt nhẽo như nhau
Giống hiện tai như một chiều lạnh giá
Tôi có lẽ đã thành pho tượng đá
Mà cuộc đời đen đủi đắp bồi lên

Nguyễn Chí Thiện
(1960)

Lẩy  Kiều

Lẩy Kiều là một thú chơi tao nhã và thịnh hành của các thế hệ  trước.  Ðứng trước một hoàn cảnh hay một nhân vật nào đó và nếu có nhã hứng, các cụ lấy ra ( lẩy ) vài chữ  hay một hai câu trong Đoạn Truờng Tân Thanh của Nguyễn Du để  mô tả hoàn cảnh hay nhân vật này bằng chính những chữ của Tiên Ðiền Tiên sinh.  Ví dụ gặp cảnh khó xử thì các cụ có thể nói:  Thật là " há miệng mắc quai "... Hoặc " ăn làm sao, nói làm sao bây giờ..."

Trước một thanh niên thì các cụ hay khen đùa: Cũng "đường đường một đấng anh hào..."

Truyện Kiều qủa là một tuyệt tác văn chương và cũng gồm rất nhiều bức tranh xã hội và chân dung những tâm trạng.  Xin đơn cử chân dung Kim Trọng trong tâm trạng tương tư sau đâỵ:

Sầu đong càng lắc càng đầy
Ba thu đọng lại một ngày dài ghê
Mây Tần khóa kín song the
Bụi hồng lẽo đẽo đi về chiêm bao
Tuần trăng khuyết, đĩa dầu hao
Mặt tơ tưởng mặt, lòng ngao ngán lòng
Buồng văn hơi giá như đồng
Trúc se ngọn thỏ, tơ trùng phím loan
Mành Tương phân phất gió đàn
Hương gây mùi nhớ, trà khan giọng tình
Ví chăng duyên nợ ba sinh
Làm chi những thói khuynh thành trêu ngươi
Bâng khuâng nhớ cảnh nhớ người
Nhớ nơi kỳ ngộ vội dời chân đi...

Tâm trạng này cũng được nhà thơ tiền chiến Nguyễn Bính (nếu tôi không lầm ) diễn đạt qua bài Tương Tư với lời văn giản dị dễ thương, nên xin chép lại để qúy bạn cùng thưởng thức.

Tương Tư

Thôn Ðoài ngồi nhớ thôn Ðông.
Một người chín nhớ mười mong một ngườị
Nắng mưa là việc của Trời,
Tương tư là việc của tôi yêu nàng.
Bảo rằng cách trở đò ngang,
Không sang là chẳng đường sang đã đành.
Nhưng đây cách một đầu đình,
Có xa xôi mấy mà tình xa xôi.
Tương tư thức mấy đêm rồi.
Biết cho ai.  Hỏi ai người biết cho?
Bao giờ bến mới gặp đò,
Hoa khuê các, bướm giang hồ gặp nhau?
Nhà anh có một giàn trầu
Nhà em có một hàng cau liên phòng.
Thôn Ðoài thì nhớ thôn Ðông,
Cau thôn Ðoài nhớ trầu không thôn nào?

Nguyễn Bính

Thai Van Vu sưu tầm

Một Vài Ý Nghĩ Về Thơ

                              (1)
Thơ không được vay mượn của nhạc, phải lấy đi những yếu tố nhạc của thơ

                              (2)
Thơ không được vay mượn của họa

                               (3)
Nét phân biệt của thơ không nằm trong vẻ đẹp của sự sắp đặt chữ

                               (4)
Âm vận của thơ không biểu lộ nơi tiết điệu nhịp nhàng của các chữ, mà là trong tiết điệu của tình cảm, nghĩa là trong sự sâu sắc của chữ

                               (5)
Điều quan trọng nhất trong thơ mới: những sắc dị của tình cảm, chứ không phải những sắc dị của những chữ và những câu thơ

                               (6)
Vận và âm luật gây trở ngại cho cảm hứng, hoặc đóng khuôn nó lại.  Đem những tình cảm thơ thích nghi với những luật tắc cứng nhắc, hời hợt trên bề mặt và cổ hủ, chính là muốn xỏ chân mình vào những đôi giày của kẻ khác.  Người khờ khạo đặt chân mình cho vừa giày của người khác; người thông minh lựa những đôi giày hợp với mình; người khôn ngoan tạo lấy giày mình đi

                                (7)
Thơ không phải là việc vui hưởng một giác quan, mà là một điều gì đó động chạm  tới mọi giác quan hoặc ở bên kia các giác quan

                                (8)
Thơ mới phải mang những tình cảm mới và những hình thức hợp để diễn tả những tình cảm ấy.  Khi nói hình thức, ta không có ý nói sự sắp đặt ngay hàng thẳng lối hời hợt bề ngoài của các chữ, cũng chẳng hiểu là sự chồng chất những từ mới

                               (9)
Rút cảm hứng từ những đề tài mới không phải là tuyệt  đối cần thiết.  Trong những biến cố và sự việc của dĩ vãng, người ta có thể khám phá ra một nguồn cảm  hứng mới

                                (10)
Người ta có thể sử dụng một ngôn ngữ cổ điển, với điều kiện là ngôn ngữ này gợi ra những tình cảm mới

                                (11)
Không nên chỉ băn khoăn tới một sự trang trí tân kỳ, sự trang trí này không phải là vĩnh viễn

                                (12)
Thơ cần phải có tính độc sáng, nhưng cũng cần phải có tính phổ quát, cả hai cần phải đi song song

                               (13)
Thơ là kết quả của trí tưởng tượng dựa trên thực tế, nó không chỉ là tưởng tượng, cũng không chỉ là thực tế

                                (14)
Thơ phải diễn tả những tình cảm của tác giả để người đọc đến lượt mình cảm thấy một điều gì đó; thơ tựa như một vật sống động, chứ không phải một thây ma cứng ngắc

                               (15)
Ta không chụp hình các tình cảm, mà gợi ra chúng bằng những nét bút khéo léo; những nét ấy cần sống động, thay đổi và phong phú

                                (16)
Thơ viết ra trong một ngôn ngữ nào đó và được một dân tộc nào đó yêu mến, trong thực tế, không phải là thơ hay; cùng lắm nó tạo lập một trò chơi bằng chữ.  Vẻ đẹp của thơ đích thực không nhất thiết nối liền với vẻ đẹp của ngôn ngữ

Đới Vọng Thư

TST dịch

(*) Đới Vọng Thư (1905-1950) là một nhà thơ và dịch giả Trung Hoa.

Mời bạn đọc thưởng thức 2 bài thơ tuyệt tác của một nhà thơ rất đặc biệt của thi ca Việt Nam.  Tô Thùy Yên chưa từng in một tác phẩm nào, nhưng thơ ông đã khẳng định vị trí của ông trong nền thi ca hiện đại.

Lần sau tôi sẽ xin phép đăng một bài phỏng vấn nhà thơ Tô Thùy Yên, sau khi ông tái định cư tại Hoa Kỳ.

Phạm Chi Lan

Cánh Đồng Con Ngựa Chuyến Tàu

Trên cánh đồng hoang thuần một màu
Trên cánh đồng hoang dài đến đỗi
Tàu chạy mau mà qua rất lâu
Tàu chạy mau tàu chạy rất mau
Ngựa rượt tàu rượt tàu rượt tàu
Cỏ cây cỏ cây lùi chóng mặt
Gò nổng thao rồi thung lũng sâu
Ngựa thở hào hển thở hào hển
Tàu chạy mau vẫn mau vẫn mau
Mặt trời mọc xong mặt trời lặn
Ngựa gục đầu gục đầu gục đầu
Cánh đồng a! cánh đồng sắp chết
Tàu chạy mau càng mau càng mau
Ngựa ngã lăn mình mướt như cỏ
Chấm giữa nền nhung một vết nâụ

Mộ Khúc

Gió từng đợt nổi rồi im
Buồn từng cơn dậy rồi chìm ngẩn ngơ
Chiều không trung chết vật vờ
Rưng rưng cành lá khóc bờ bụi rung
Thấy chăng em nắng lạnh lùng
Nghe chăng em gió ngập ngừng bãi không
Đàn chim trễ chuyến qua sông
Tiếng kinh hoàng túa một vùng quạnh hiu
Lòng ta quên mất đôi điều
Kể ra e cũng ít nhiều lạc sai
Thôi thì ngắt cánh hoa này
Dỗ dành em, thác những lời vẩn vơ

(1973)

Tô Thùy Yên