VĂN HỌC NGHỆ THUẬT Liên Mạng

vhnt, số 48

8 September 1995

Tri Ẩm

Rượu ngon ngon đãi bạn hiền
Ðền nhau xong để dành tiền nhớ nhau...

ianb
9'95

HÃY VÔ NGÔN

Giập đầu bái tạ cô nương đẹp
Dám hỏi bao giờ có đẹp hơn
Miệng ngọc cười xoà lên tiếng đáp
Rằng xin các hạ hãy vô ngôn 

(tặng Gertrude)

TẶNG CON CHIM 

hồn đi ngõ phố người ta
năm mây thị hiện cầm ca tam bành
tuyệt trù thu động tam canh
vừng trăng phối hợp thi hành ý thu
băng thiên tuyết địa hư phù
cho xin hồn dậy phận phù du ghi
hồn không cung bậc trụ trì
tưởng nghe trí hải hồn quỳ hướng dương
tiền trình nội trợ đảm đương
O bồng Ô Lý gió sương Chiêm Thành
ngoảnh về thôn nữ bước nhanh
lối về châu quận xuân xanh ra đời

TRỜI XANH TÁI ÐIỆP 

Trời xanh tái điệp ra đời
Tôi nằm mộng mị tôi ngồi chiêm bao
Tuổi xuân nghiêm cấm yêu đào
Tình xuân nghi hoặc tư trào hỗn mang
Mười phương tội lỗi u hàn
Trái tim vũ trụ muôn vàn vắng xa
Từ tôi tuyển lộng tâm ca
Từ càn khôn nảy cành hoa cuống cuồng

EM MỌI ƠI 

Ngày nay anh làm thơ
Chẳng còn hay như trước
Suốt một tháng
Viết không được một câu
Thì lấy đâu ra thơ
mà tặng em cho được
tặng một câu chưa đủ
thì lấy đâu bốn câu
cho đủ một bài

SƯ ÐÃ LÊN ÐƯỜNG

Sư đã lên đường quảy níp đi
Ðeo bầu sương đục khói tà huy
Saigon thu rét bây giờ đã
Lục tỉnh xuân vang thuở trước rồi
Mộng cũng như tình tiêu quá khứ
Hoa còn như bóng diệt tương lai
hai hàng trăng mọc xa vời thế
Mai mốt phiêu bồng tợ mốt mai

ÐÊM LỤC TỈNH

Những điều trông thấy mà ra
Chiêm bao nghi hoặc Hằng nga trên trời
Buồn như chết ở giữa đời
Từng đêm lục tỉnh xa vời từng đêm
Gặp ông Khổng tử bên thềm
Gặp bà Khổng tử trang nghiêm nụ cười

trích Thơ Lá Cây Thu
(Bùi Giáng nói Thơ này của ông Lão Tử tặng ông Trang Tử)

Bàn Về Trung Thu

Bạn ơi,

Trời đất và thế nhân người ta celebrate Tết Trung Thu vào ngày rằm (15)  tháng 8 âm lịch (Mid-Autumn Festival). Tích của Tầu thì  như vầy nè (theo sách "Ðiển Hay Tích Lạ" của  Nguyễn Tử  Quang):

1.

Cuối đời  nhà Tây Hán bên  Trung Hoa (206?), Vương Mãng cướp ngôi vua, đặt  quốc hiệu là Tân.  Lúc bấy giờ, có  người thuộc tông  thất nhà Hán  là Lưu Tú nổi lên  chống lại Vương  Mãng, chiếm được  thành.  Tuy nhiên, quân Lưu  Tú bị bao vây gắt gao.  Thành hết lương thực, mà  viện binh chưa đến.  Quân sĩ phải đào  củ chuối, củ cỏ mà ăn, không bao lâu cũng hết.  Lưu Tú lo lắng, bèn đặt bàn hương án cầu Trời, cho có thực phẩm,  để cầm cự  chờ viện binh giúp khôi phục nhà Hán.

Qua ngày hôm sau, quân  lính đào đất bỗng tìm được một  giống khoai,  đem về  nấu ăn  ngon bùi.  Ðó là khoai  môn.  Tuy  nhiên,  quân  lính ăn  nhiều quá... sình bụng không  tiêu, sinh  bệnh.  Lưu  Tú hốt hoảng  cầu Trời  nữa, cho  tai nạn  qua khỏi.  Thời gian này, là rằm tháng 8, trăng sáng.

Ba hôm sau, quân lính tìm ra một thứ cây bưởi, hái trái  ăn được, thấy ngon... giải được  bệnh sình bụng vì khoai  môn.  Và viện binh cũng  đã đến giải vây cho Thành. Vương Mãng bị giết.

2.

Cũng theo  truyền thuyết, thì hai  năm sau, Lưu Tú bình định được toàn quốc Trung Hoa, lên ngôi vua lấy hiệu là Quang Võ Ðế nhà Hậu Hán, đóng đô ở Lạc Dương thuộc miền Ðông, nên gọi là Ðông Hán.

Ðể kỷ  niệm thời kỳ bị  bao vây phải nhờ  khoai và bưởi, đến ngày rằm tháng 8 mỗi năm, nhà vua làm lễ tạ  trời đất,  thưởng trăng,  có hai  thứ bưởi  và khoai cúng trăng.  Lần lần, người ta bày bánh in đề chữ Trung Thu Nguyệt Bỉnh, tổ chức long trọng gọi là Tết Trung Thu.

Theo cổ học Ðông  phương, Trăng thuộc Thuỷ (nước), yếu tố quyết định của nhà nông.  Cho nên, trung thu  là  dịp dân  chúng ca  hát thưởng  trăng, quan sát trăng tiên đoán mùa màng, tri thời cuộc...

Ðó  là tích  theo Tầu,  còn tích Việt Nam?  Những truyện Chú Cuội, Hằng Nga Hậu Nghệ, Thỏ ngọc gì gì đó mà.  Nếu cần thì ai kể nữa đi... cho vui nhà vui cửa...  Mùa Trăng vẫn còn mà.

Trăng bao nhiêu tuổi, ới a Trăng già
Mà sao ta thấy, ới a ta già ta già như Trăng,
ta già như Trăng ta già như em, hỡi em Trăng già
em vẫn sáng êm

Trăng ơi trăng ở ý a Trăng ở một mình
Thì ta cũng sống ới a một mình một mình như Trăng
một mình như Trăng cô quạnh như em
hỡi em Trăng tình, em sáng lung linh

Ðá bao nhiêu tuổi, ới a đá mòn mà sao ta thấy ới a đá buồn
đá long lanh buồn  đá buồn như ta
đá buồn sâu xa đá ơi tuy buồn, đá vẫn nguy nga...

Ðá, Trăng bao tuổi, ý y Ðá Trăng mới già
Mà sao ta thấy ới a Trăng tà cũng như Ðá già
Vẫn còn đương tơ, vẫn còn trơ trơ
giữa nơi ta bà hay đối với ta!

Trăng ơi im lặng ới a suốt đời
Mà sao ta cứ ý a đứng ngồi đứng ngồi không yên
suốt đời loanh quanh, suốt đời lang thang
hát ca êm đềm hay hát vang vang

Trăng ơi sống cả à a sống cả muôn đời
Còn ta sống chết ý a không ngoài
chẳng ngoài trăm năm
không ngoài trăm năm, nên phải lênh đênh
hát ca một mình thay tiếng Ðá Trăng!

Kiếp xưa cây ở ới a giữa rừng
Hỏa sơn đi xuống ý a đốt từng núi non cây rừng
cây còn tươi xanh hay già trăm năm
hoá sinh ra thành tảng đá im lìm

Ðá trăng không tuổi ý y đá trăng ít lời
dù ta sống chết ới a cũng gợi tiếng ca cho đời
Ðá nằm nghe ta hát vọng Trăng cao
Hát trong kiếp này hay hát trong kiếp sau...

(Rong Ca "Trăng Già", Phạm Duy 2/88)

bút chì ghi dùm

Nhân dịp trung thu 95, lục tìm trong đám giấy tờ bài vở cũ, thấy có bài thơ về trăng từ thời xa xưa, nên gửi cho bạn đọc cho vui :)

Trăng

Trăng đẹp quá, trăng ơi, và nhiều quá
Vàng mênh mông chảy tận bến bờ êm
Và trên sông dệt muôn sợi tơ mềm
Và rớt tận trong hồn tôi, sáng quá 

Tôi run rẩy ghé hôn trăng nơi sóng
Trăng say sưa và ngọt tựa môi chàng
Và trong mơ tôi ghen với sông vàng
Vì tôi giận trăng cho sông nhiều quá 

Tôi năn nỉ van trăng đừng đi nữa
Bên lòng tôi ở mãi như mơ êm
Chìm đi đâu?  Và sao lại phải chìm?
Ðừng trăng nhỉ? Ở bên tôi mãi mãi

Tôi vẫn biết đêm nay trăng sẽ dọi
Nhưng chắc đâu còn nữa ánh trăng này
Và tôi đâu còn ở giữa niềm ngây
Nên tôi thấy trăng chìm, tôi sợ quá...

Phạm Chi Lan

Xin chào các anh, các chị, và các bạn,

Ngày mai là ngày cuối tuần và cũng là ngày Trung Thu.  PT xin gởi đến các anh chị một bài thơ về Trung Thu mà hai câu đầu PT mượn tạm (sẽ hoàn trả cả vốn lẫn lời nếu có người thừa nhận :) của một thi nhân nào đó không rõ danh.

 Trăng Thu 

Ðêm nay trăng sáng bao la
Bố ơi bánh dẻo mèo tha mất rồi
Nghi rằng cu cậu lừa tôi
Hai chân mèo trả không thôi ăn đòn

PT
(9/8/95)

TÌNH HOÀI HƯƠNG 

Người hỡi anh mong có một ngày
Được cùng em nối chặt vòng tay
Về thăm quê Việt...  chân trời cũ
Dạo khắp  non sông thủng gót giày

Anh muốn cùng người viếng Hồ Gươm
Tản bộ thăm băm sáu phố phường
Qua những gian hàng mua kỷ vật
Để rồi trao đổi với người thương 

Người muốn món này,  anh món kia
Hai đứa giằng co chẳng chịu về
Khi mọi gian hàng đua đóng cửa
Âu yếm bảo người... đêm đã khuya 

Cứ thế anh ngồi mộng với mơ
Mấy chục năm nay sống đợi chờ
Về thăm Hà Nội kinh thành cũ
Uống rượu bơi thuyền  viết vụng thơ

TTTN-QSA  
(09/07/95)

Cô Ðơn

Cô đơn hỡi sao về đây chậm quá
Ðể hồn ta thổn thức cả chiều nay
Người xa ta chẳng biết mấy mươi ngày
Sao ta thấy hình như ngàn thế kỷ

Cô đơn hỡi đứng rời xa ta nữa
Ðể ta nghe trái đắng thắm bờ môi
Ðể tim ta thưởng thức trái đơn côi
Và tận hưởng thú thương đau tuyệt hão 

Cô đơn hỡi trái yêu thương xin hãy
Dành cho ai không dám nếm mùi đau
Ðối với ta hạnh phúc đã phai màu
Nay chỉ có mình mi là bằng hữu

LT

Chuyến Bay Về Quê Hương

Sau một đêm một ngày lưu lại Ðài Bắc, tôi và bố mẹ tôi đáp chuyến máy bay về Hà Nội.  Chúng tôi là người Việt duy nhất trên chuyến bay từ San Francisco đi Ðài Bắc.  Bây giờ, ở phi trường Ðài Bắc, tôi để ý nghe ngóng tìm tiếng nói của người mình. Không có ai về Việt Nam đường Hà Nội cả.

Đặt chân lên máy bay, việc đầu tiên đập vào mắt tôi là các nữ tiếp viên hàng không đều mặc áo dài VN.  Thì ra, vào giờ chót đã có sự thay đổi máy bay giữa hãng China Airlines và hãng Hàng Không Việt Nam.  Nghe mấy lời chào mừng bằng tiếng Việt của hai cô tiếp viên (chắc là họ nghe mẹ tôi nói chuyện với bố tôi) tự nhiên tôi cảm thấy thân thiết và gần gũi với họ thế.  Không biết đó có phải là vì suốt mấy ngày cô lập trên máy bay từ Mỹ về Ðài Bắc, trong khách sạn, nay nghe tiếng nước mẹ thì mừng hay là vì tình đồng hương?  Có lẽ là vì cả hai.  Mặc dù chưa đặt chân về đến VN, nhưng sự có mặt của các tiếp viên VN, ngồi trên chiếc máy bay của hãng bay VN, tôi thấy khoảng không gian ngăn cách tôi và quê hương như rút ngắn lại. 

Trong máy bay, tiếng người nói chuyện như vỡ chợ. Tất cả đều là người Trung Hoa.  Máy bay vừa cất cánh xong, nhiều người rời ghế tụm lại từng nhóm nói chuyện.  Tiếng trò truyện oang oang, hơi người hầm hập bao bọc lấy tôi.  Cơn nhức đầu kéo tới.  Một mùi gì xông lên mũi tôi.  Tôi hỏi mẹ tôi, mẹ quay sang hỏi bố tôi, bố tôi quay sang... nhìn hàng ghế bên kia.  Phía hàng ghế đối diện, ngoài cùng là một cô gái, trông mặt non choẹt.  Bên cạnh là một người đàn ông cỡ tuổi bố tôi.  Trong cùng, cạnh cửa sổ máy bay là một cậu trẻ đang lép nhép ăn một miếng... khô mực!!!  Cái gói khô mực còn mở toang trước mặt.  Trời ơi, cái gốc của cái mùi khủng khiếp, ghê gớm, rùng rợn... ấy là từ đó mà ra.  Năm giờ đồng hồ bay sao mà dài quá.  Từ Mỹ bay đến Ðài Bắc 18 tiếng đồng hồ nhưng tôi không có cái cảm tưởng bị hành hạ như bây giờ.  Tôi đưa mắt nhìn mẹ tôi, mẹ nhìn bố tôi, bố tôi ném qua gã thanh niên một cái nhìn bực dọc rồi kiếm tờ báo đọc.  Tôi nhắm mắt lại cố xua đuổi những cái phiền toái chung quanh.  Nhưng tiếng nói chuyện, mùi hơi người, và cái mùi quỉ quái ấy vẫn nồng nặc xông vào mũi tôi.  Tôi thầm rủa:  "Thật là bất lịch sự, cái máy bay chỉ bằng cái mắt muỗi mà cũng ráng đem cái của quỉ ấy ra ăn - nó ăn thì nó không thấy sao, mình không ăn mà phải ngửi cái mùi này thì thật là quỉ".

Ðang miên man với những ý tưởng bực dọc thì tôi nghe thấy tiếng đối thoại của cô gái có gương mặt non choẹt và bố tôi.  Thì ra cô gái này nói tiếng Việt.  Tôi mở mắt ra nhìn cô gái.  Cô trông khỏang không qúa 20 tuổi.  Ăn mặc đầm, đi giày gót cao, rất cao, và phấn son khá đầy đủ.  Tôi lại nhắm mắt lại, lắng tai nghe lỏm câu chuyện giữa bố tôi và cô gái.  Tôi biết mẹ tôi lúc ấy ngồi rướn sang phiá hai người và chăm chú nghe chuyện, lâu lâu xen vô hỏi những câu hỏi tò mò, vụn vặt, làm người điên lên được, vẫn là 'Trademark' của mẹ tôi.   Ấy nhờ những câu hỏi 'làm người điên lên được' đó của mẹ tôi mà tôi biết ra là cô gái đó 20 tuổi và đã có chồng.  Khi nghe tiếng cô đáp mẹ tôi và giới thiệu người chồng ngồi cạnh cô thì tôi mở mắt ra.  Nhìn sang hàng ghế đối diện, cạnh cô gái là ông... già, người chồng của cô gái.  "Có thật không đây?  Là ông nội chứ sao lại là chồng, quỉ quái thật...Jesus!!!!"  Tôi la thầm.  Qua lời đối đáp của cô gái thì tôi biết thêm là ông già, chồng (qúy vị muốn bỏ cái dấu phẩy ở giữa hai chữ 'giả và 'chồng' để thành 'già chồng' cũng được không sao cả) của cô gái là người Ðài Loan, không biết tiếng Việt (dĩ nhiên, sao ngớ ngẩn thế).  Cô gái thật thà kể lể cho bố mẹ tôi cái gia cảnh nghèo đói trước khi lấy chồng.  Lần này là lần đầu tiên về thăm nhà sau gần 2 năm từ khi lầy chồng.  Cô mới biết là có mang nên về một chuyến trước khi bụng lớn. "Thưa ông ba," cô gái nói: "May mà nhà cháu thương cháu nên ngày nay gia đình cháu cũng khấm khá lắm...".  "Thế cháu có thương chồng cháu không?" tôi lại tự hỏi thầm. "may mà" - tôi lập lại chữ 'may mà' của cô gái, nhìn kỹ cô gái, tôi chợt thấy một niềm chua xót dâng lên.  Ðàn bà con gái VN qua bao nhiêu thế hệ, đã gánh vác bao nhiêu đau thương cay đắng lẫn tủi nhục.  Qua bao nhiêu triều đại, bao nhiêu chính phủ, bao nhiêu chiến tranh, đến bây giờ tôi vẫn chưa quen sao?  Vẫn thấy chua xót sao?  Có gì lạ đâu?  Nhưng cái chua cái xót vẫn cứ đến ngập lòng thì làm gì được đây?

Tôi nhìn sang lão già lọm khọm, trông như sắp đứt hơi lià đời, nhìn gã thanh niên quỉ quái vẫn ăn khô mực.  Hắn là cháu của lão già, kỳ này theo cậu về VN kiếm mối làm ăn (còn muốn ăn cái gì nữa đây?).  "Ối giời ơi!!!" tôi lại la thầm nữa.  Một cô tiếp viên hàng không, cũng trông non choẹt, mặc chiếc áo dài màu hồng (khiếp cái màu hồng...)  Quái, bọn CS này lựa cái màu gì mà dễ sợ vậy.  Biết bao nhiêu màu, màu hồng cũng có nhiều màu hồng, sao chúng lại chọn cái màu hồng 'neon color' này.  Đường bay quốc tế mà lựa màu này cho nữ tiếp viên thì... giết người thật) đến cạnh lão già chồng cô gái, tuôn ra một tràng tiếng Tàu (làm đường bay Ðài Loan-Việt Nam phải biết tiếng Hoa là phải rồi - còn ngạc nhiên gì nữa).

Sau này vào Saigon, nói chuyện với một người bạn làm ngành du lịch, tôi mới được biết con ông cháu cha mới vô làm tiếp viên hàng không và được trả $8/ngày (8 đô la mỹ đấy qúy vị).  Một cô tiếp viên khác, vì ngồi hàng đầu nên tôi thấy cô lấy ra một cuốn tập nhỏ, lật vài trang giấy, rồi cô cầm lấy cái micro chăm chú đọc.  Cô đọc tiếng Anh, đúng là tiếng Anh, mà sao tôi chẳng hiểu gì cả.  Sau tiếng Anh là phần tiếng Hoa.  Tôi cũng vẫn không hiểu.  Bố tôi hỏi cô tiếp viên đứng cạnh.  Máy bay sửa soạn đáp cánh.  Kéo cánh cửa sổ nhỏ lên, nhìn ra ngoài.  Phía dưới, lờ mờ sau lớp mây là những mảnh đất màu nâu.  Không có nhà cửa.  Mưa hắt lên kính cửa sổ.  Chưa đến đã thấy buồn.

Hết bực dọc, rồi đến chua xót, bây giờ lại buồn.  Còn gì sẽ đến tiếp đây?  Tôi nhìn mẹ tôi, mẹ tôi nhìn ra cửa sổ, tôi nhìn bố tôi, bố tôi cũng đang nhìn về phía cửa sổ.  Tất cả chúng tôi đều im lặng.  Mộng ước từ thuở nhỏ của tôi, mộng ước gần 41 năm của bố mẹ tôi sắp thành.  Dù ra sao cũng là một ước mơ.

Xuân Tiến