VĂN HỌC NGHỆ THUẬT Liên Mạng

vhnt, số 68

25 September 1995

Đôi Đũa Lệch

So đôi đũa lệch cơm chiều
chợt vu vơ nhớ trong điều muốn quên
so hoài đũa vẫn lệch nghiêng
tay đan từng ngón ưu phiền xanh xao
ví mình hờn giận với nhau
như đôi đũa lệch thấp cao so hoài.

Cỏ Nhớ

Các bạn mến, 

Ðọc về những tấm gương trung-trinh tiết-liệt, lòng mình không khỏi ngậm- ngùi.  Mỗi một điển-tích trong bài thơ này là một bi-kịch đau-thương, mình trí nhớ và chữ nghĩa chẳng đủ để diễn-tả hết chi-tiết được.  Mong các bạn lượng-thứ. 

Tiếc rằng những tấm gương đời nay, như "Chuyện Anh Chị Thủy" của Ngọc-Ẩn, không được truyền-bá nhiều cho hậu-thế soi theo.

Mong Người Chung Thủy

Vạn lý tầm phu được mấy người   (1)

Vọng phu hóa thạch, nắng mưa phơi   (2)

Chàng tòng quân-ngũ, em Than-Thở   (3)

Nhục-thể hưhoại, tim ngọc tươi   (4)

Dẫu vợ Tống Vương cũng chẳng nề   (5)

Phú-quí mua sao được Mị-Ê   (6)

Âm-dương cách biệt  nơi Yên-Bái   (7)

Liền cánh chim em cũng theo về   (8)

           *  *  *

Ðọc chuyện đời xưa, nhớ đời này

Vợ chồng như chiếc áo đổi thay

Sang ở, hèn đi, đừng kể nghĩa

Phúc chia, họa chịu, chớ đắng cay

Dám đâu ao-ước cùng chung huyệt

"Cử án tề mi", chuyện quá hay   (9)

Chỉ cầu được bạn đời chung-thủy

Hạnh-phúc sánh tiên, dẫu ăn mày

NTP
25Sep95

(1)   Chuyện nàng Mạnh Khương tìm người chồng là phu xây Vạn-Lý Trường-Thành

(2)   Tích Hòn Vọng Phu ở hay núi Mẫu-Tử ỏ Khánh-Hòa

(3)   Tích Hồ Than-Thở ở Ðà-Lạt

(4)   Tích Trương Chi, chuyện nàng Tần Thúy-Hải.  Theo truyền-thuyết, mối tình chung kết trong tim nên tim trở thành khối ngọc chẳng tan, dẫu xác thân đã rữa nát. 

(5)   Chuyện nàng Tức-thị bị Tống Vương ép duyên

(6)   Chuyện Vương-Phi Mị-Ê, người Chiêm-Thành, thà tự-tận còn hơn phải chầu Lý Thái Tông.

(7)   Câu 7 và 8 là chuyện tình Nguyễn Thái Học và cô Giang

(8)   "Chim liền cánh, cây liền cành".  Chim là chim Kiêm (?), còn cây liền cành là chuyện nàng Tức-Thị.

(9)   đưa mâm ngang mày.  Câu này chỉ người đàn-bà đức-hạnh, chuyện nàng Mạnh Quang.

 Ơn Em

Anh,

Kẻ chơi bời,

Linh hồn lắm tội! 

Thích hoang đàng,

Cùng những chuyện dối gian! 

Em; 

Hồn thánh thiện,

Tóc dài buông lơi! 

Bước nhẹ vào đời,

Ban ơn cứu rổi, 

Cho hồn anh sám hối. 

Anh,

Xin tạ ơn đời;

Có em thánh thiện. 

Và tạ ơn em; 

Ðã bước vào đời;

Hồn anh quỳ sám hối. 

Quách Cường
Calif. 09/01/95

Thời Tiết

Anh lúc vui lúc buồn

như là thời tiết

khí hậu của anh

thời tiết của anh

như em

chúng mình là cơn bão

là giông tố

là mây

là gió nhẹ

là bầu trời

là không gian

của thơ

Phạm Chi Lan

Phong Kiều Dạ Bạc

Nguyệt lạc ô đề sương mãn thiên
Giang phong ngư hỏa đối sầu miên
Cô Tô thành ngoại Hàn San tự
Dạ bán chung thanh đáo khách thuyền

Trên đây là bài Phong Kiều Dạ Bạc của thi sĩ Trương Kế đời Ðường (thế kỷ thứ 8).  Cuốn "Thơ Ðường" của Trần Trọng San có ghi lại có một truyền thuyết khá lãng mạn về bài này.  Một đêm trăng, sư cụ trụ trì chùa Hàn San, cảm hứng nghĩ ra hai câu thơ:

                Sơ tam sơ tứ nguyệt mông lung
                Bán tự ngân câu bán tự cung

Thao thức mãi trong phòng mà sư cụ không nghĩ ra hai câu tiếp.  Tự nhiên có tiếng gõ cửa. Thì ra là chú tiểu cũng trằn trọc  vì 2 câu thơ mình mới nghĩ ra:

                Nhất phiến ngọc hồ phân lưỡng đoạn

                Bán trầm thủy để bán phù không

nhưng cũng không làm tiếp được và xin thầy giúp.  Nghe xong, sư cụ mừng quá, quỳ xuống tạ Phật.  Vì quả thật 2 câu thơ của chú tiểu ăn khớp với 2 câu của sư cụ, thành bài tứ tuyệt mà Trần Trọng San đã dịch như sau:

                Mồng ba, mồng bốn, trăng mờ

                Nửa dường móc bạc, nửa như cung trời

                Một bình ngọc trắng chia hai

                Nửa chìm đáy nước, nửa cài từng không.

Làm xong bài thơ này lúc nửa đêm, sư cụ bảo chú tiểu đánh chuông tạ ơn Phật.  Tình cờ đêm hôm đó trên thuyền, thi sĩ Trương Kế cũng không ngủ được vì không nghĩ được

câu tiếp cho hai câu :"Nguyệt lạc ô đề...".  Tự nhiên chuông chùa Hàn San đổ đến, gợi hứng cho thi nhân hoàn tất bài Phong Kiều Dạ Bạc:

                Quạ kêu, trăng lẩn sương trời

                Buồn hiu giấc ngủ lửa chài, bến phong

                Ðêm Cô Tô vẳng tiếng chuông

                Chùa Hàn San đến thuyền sông Phong Kiều.

                                     Trần Trọng San dịch

Dĩ nhiên là những sự trùng hợp lạ lùng trong truyền thuyết này tương đối khó tin. Học giả Trần Trọng Kim có một quan niệm khác về bài này. Trong cuốn Ðường Thi, cụ viết:

"Cô Tô thành là thành Tô Châu thuộc tỉnh Giang Tô,gần Thượng Hải, có một con sông ra đó từ Trường Giang.  Trên bờ con sông ấy có cái chùa tên gọi Hàn Sơn Tự, cách Tô Châu độ 10 dặm Tàu, tức là 6,7 cây số.  Chùa ấy thấp nhỏ, chẳng có cái gì đặc biệt. Ở cái vườn sau chùa có cái gác chuông và cái chuông. Có lẽ thi nhân đời Ðường nghe tiếng chuông đánh ở chỗ ấy.  Cảnh vật biến thiên, nay người du lịch đến đây không thấy cây phong đâu cả, vào chùa thì thấy bài thơ này do Khang Hữu Vi đời Thanh mạt viết ra, chữ to ba, bốn tấc, khắc ở trên bia. 

Bài thơ này hay ở âm điệu, ít khi làm được như thế.  Tả tâm tình một người khách xa, đêm nằm một mình trên chiếc thuyền, nghe tiếng chuông chùa xa xa."

Sau năm 1946, cụ Trần Trọng Kim đã qua Trung Quốc một thời gian. Có lẽ cụ đã đi qua chùa Hàn San trên đường đến Thượng Hải, và  đã "bực dọc" vì thấy cảnh thật không phù hợp với cảnh trong tưởng tượng.  Tuy nhiên cụ vẫn cảm âm điệu bài này mà dịch theo thể lục bát: 

                Quạ kêu, trăng lặn, sương rơi

                Lửa chài, cây bãi, đối người nằm co

                Con thuyền đậu bến Cô Tô

                Nửa đêm nghe tiếng chuông chùa Hàn Sơn.

Cũng phải nói thêm là bài Phong Kiều Dạ Bạc có "thủy" mà không có "sơn".  Vùng Tô Châu rất bằng phẳng, nên chùa Hàn San nằm gần bờ sông.  Hàn San chỉ là tên vị tăng sáng lập chùa.  Thời điểm cụ Trần đến viếng chùa Hàn San là ngay sau thế chiến thứ hai, nên chắc cảnh trí còn rất tiêu điều.  Theo lời một người bạn Trung Quốc của tôi, quê

quán vùng Thượng Hải thì nay khuôn viên chùa Hàn San đã được trùng tu lại.  Hàng năm đến lúc Giao Thừa, phật tử vùng Tô Châu vẫn tập trung gần chùa Hàn San dể nghe tiếng chuông chùa. Hình như vào khoảng 10 thế kỷ trước, một vị tăng Nhật Bản đã đưa chuông chùa Hàn San về Nhật, và chính phủ Nhật mới trao lại chuông này cho Trung Quốc.  Nên có thể chuông chùa Hàn San bây giờ chính là chuông đã gợi hứng cho Trương Kế vào khoảng 12 thế kỷ trước. 

Nói đến dịch thơ Ðường, ta không thể quên Tản Ðà.  Sau đây là bản dịch của người thi sĩ sông Ðà núi Tản: 

                Trăng tà tiếng quạ kêu sương

                Lửa chài cây bến sầu vương giấc hồ

                Thuyền ai đậu bến Cô Tô

                Nửa đêm nghe tiếng chuông chùa Hàn San.

Như thế, tôi vẫn chỉ tìm được 3 bài dịch bài Phong Kiều Dạ Bạc theo thể lục bát.  Hy vọng sẽ có bạn tìm được bản dịch theo thể thất ngôn luật.  Ðể tạm chấm dứt bài này, tôi xin đăng bản dịch tiếng Anh của Witter Bynner (trích từ cuốn Three Hundred poems of the Tang dynasty), mặc dù bản dịch này có vài điểm sai (câu 2, và chùa Hàn San không nằm trên "Núi Lạnh"):

               A night mooring near Maple Bridge 

        While I watch the moon go down, a crow caws through the frost

        Under the shadows of maple trees a fisherman moves with his torch

        And I hear, from beyond Su Chou, from the temple on Cold Mountain

        Ringing for me, here in my boat, the midnight bell.

Nguyen Lam

***Ghi Thêm***

Gần đây hơn, một du khách Việt Nam đã có dịp đến thăm chùa Hàn San và đã ghi lại cảm tưởng như sau (báo Ngày Nay Minnesota, số 137, 28/2/1995): 

'Hàn Sơn' không phải là một núi lạnh, mà là tên một vị sư kiêm thi sĩ trụ trì tại ngôi chùa này, xây từ thế kỷ thứ 7, sau có được tu sửa lại.  Tường chùa màu vàng áo cà sa trên nền cây xanh, trông rất đẹp khi đứng nhìn từ trên chiếc cầu vồng, cầu Phong Kiều, tuy rằng hiện nay không còn cây phong nào bên cầu, mà chỉ còn hai hàng cây phong hai bên con đường nhỏ dẫn tới cầu này..."

Back Home 95
(Part 7 - continued)

After the rain had stopped shortly, I was able to find my way back to my lodging in Bình Thạnh District though not without terrible verbal fights with the motorcycle driver. 

Next day I woke up early to leave for my second lodging at a friend's family in Cư Xá Bắc Hải which I decided to use as my main post for frequent retreat in Saigon. 

Instead of taking a ride, this time I decided to walk.  With a backpack on my shoulder and a pair of shoes completely hidden in a plastic bag in my hand I stumbled in blunder trying to find my way through a real maze.  I had heard that the streets of Saigon were unsafe for walking, alone.  However, as long as my Viet Kieu identity was concealed, I had nothing to worry about except for getting lost.  While walking, the pedicap and motorcycle drivers never left me alone for one moment.  One after another they kept on trailing after me here and there and all over me offering a ride which I denied first with politeness but soon found myself grumbling in order to discourage them.  Half an hour later I got lost in the streets of Saigon despite the fact that I spent many hours last night looking at the map trying to memorize as much details as I could about the layout of the city and its crooked streets.  Why, I was lost the minute I stepped out into the streets. 

Soon my feet began to hurt terribly because my sandals were not made for walking long distance.  I began to sweat so much that I felt my clothes stuck to me like second skin.  I knew then my dream of walking from Saigon down south to the tip of Ca Mau with a distance of about 400 km was out of my mind for good.  Never in my life had I felt so disappointed for not being able to carry out what I intended to do as planned.  although I had many pounds if not tons of disappointments in my first two trips, this one really got a hold of me.  I returned to Vietnam for the third time for this main feature and now it abandoned me so abruptly that the aftershock seemed to kill the spirit in me.  I became pensive and morose and got angry at the pedicap and motorcycle drivers for disturbing me.

Crossing the streets of Saigon had become so easy for me now that my mind was else where!  I stopped at a coffee shop for a drink and used the time to review the map again.  I had no idea where I was but I found myself somehow heading in the wrong direction and was in fact further away than I had first started.  At last I gave up on walking and took a pedicap.

Soon, I found myself standing in front of a newly constructed 3-story building on a narrow Ðồng Nai Street with busy traffics running in both directions.  I couldn't find the gate bell so I resolved in knocking at the gate.  Inside, the dogs heard the noise and smelled the stranger.  They began to bark furiously nonstop which scared the wit out of me.   A small square hole on the gate opened and a face appeared. 

      "Dog.  Dog.  No.  No," said the voice, "Dog.  Go.  Go away."

The minute the gate opened, the dogs leaped on me and I knew not what to do but helplessly raised my hands up high in the air as though somebody put a gun at my head.  I turned pale and I felt the earth shake in me.  I thought they were going to tear me apart.  If it weren't for Mr. Thụ, my host, coming to the rescue, Íd be running around in the front yard screaming and rap dancing! 

That afternoon when I was sitting in the room on the third floor reading, it began to rain so hard that I could hardly hear anything but the deafening sound of water attacking the roof.  Outside on the balcony the water came up to half a foot.  Looking out the widow I saw lightning sparked in the sky here and there and all over as though World War III had finally come to finish off what mankind had created.  Immediately after the sight of lightning, the sound of thunder came exploding over the top of my head.  It was so loud a thunder and so close a distance that I felt my hair actually stood on ends.  I was sitting on the top of one of the tallest building in the area and thus I felt like I was a naked chicken sitting on a grill ready to be cooked.  Thunders continued to strike every few seconds.  I ducked my head helplessly out of control every time I heard the sound of explosion slamming down.  My reaction was so slow and always a little bit too late that if a lightning were to strike me, I'd still be ducking in vain after the hit.  Although the newly constructed building both interior and exterior looked strikingly attractive, its architecture and design were so bad that the heavy rain could penetrate the invisible cracks along the edges where the walls and the ceiling aligned.  A few minutes later the electricity suddenly went dead.  The power lines along the street were broken and swayed sideways like a pendulum.  All this time I found the dog hiding near my bed yelping frightfully.  I came running down the stairs with a frightening face.  The dog followed me suit.

That night I slept with the dog spying at the door.  It was a smart dog for it knew I was a stranger but I bet it knew not that I was a Viet Kieu.  It followed me like a detective and whenever I tried to touch it it bristled and growled warningly.  In the middle of the night I felt the need and want to go to the restroom but I dared not get off my bed for I found the dog standing on its feet staring at me in the dark! 

My need and want were no longer a necessity.  I went back to sleep but sleep despised me.  I still felt completely dissatisfy for not being able to walk the war torn road of my country.  Sometimes I wondered what was it about Vietnam that kept me endlessly searching.  I wished I knew then what really ticked me.

I tried to figure what I would do with my life then.  Out of darkness an idea came evolving into me.  Ah, that was it.  If I couldn't walk on my feet, why could I not ride on wheels?  Yes, that was it.  In fact, the day before I had asked Trí to find me a good used bicycle; the older the better as long as it moves.  We couldn't find any because Trí told me people usually don't sell their old bike unless it's a stolen one.  I saw downstairs there were two good old bicycles.  Tomorrow I would borrow one of them to try out on the streets of Saigon.  The disappointment vanished and I felt happy and excited again for I had discovered a new way to navigate the war torn road Highway 1.

Next day when I woke up I was told that the television antenna was struck by lightning and the telephone line was also damaged.  Mr. Thụ and I climbed up the roof trying to fix the antenna.  Later the telephone people came to fix the phone but found it beyond repair.  Some damaged parts needed new replacement.

"Hạnh, I see you have two bicycles in there.  Is anyone using it?" I said.

"No.  No one uses it."

 "Can I borrow one."

 "Oh, yes, sure, take it," said she.  "Uh, but what for?" 

"I need to go to pick up the book which your aunt had asked me to deliver to your father.  It was held for inspection." 

"Can you ride a bike?"

"Yes," I said, "but quite a long time ago."

She gave me a frightening look.

"Uh, sure you can ride it now?"

"Oh, Sure.  No problem at all.  Don't worry."

"Then, take it."

I walked the bike outside.  The dogs came to smell my feet with their noses.

"Say, Hạnh.  Which is the shortest way to get to Nam Kỳ Khởi Nghĩa Street?" I said.

"Heaven," said she, staring at me with a worried face, "you don't know?"

"Yes.  Uh, I mean, no.  Well, I got the map."

"The traffic is too crowded here.  You should ride on streets where there are fewer bikes.  Let me see.  First you you go straight this way and make a left turn on the second intersection and continue until you see, uh, Lý Thái Tỗ street and then you make a turn...  Dog!  Dog!  Go in!  Dog! Go in!"

The dogs came running frantically out through the open gate.  One of them sat on its hind legs and peed.  The others were barking at passing traffics.

 "Dog!  Dog!  Come in!  Dog!  Come," I said to the dogs and chased after them.  Go, go.  There you keep on running like that, I couldn't.'

"I afraid you're going lose the bike," said Hạnh.  "It's a good bike.  We bought it from Canada."

"Don't worry.  I'll take care of it," I said. 

I sat on the bike with my left foot anchored the ground and right foot pressed at the paddle.  The bike was a little bit high for me but I managed to balance it.  Well, walking across the street was hard but compare to riding a bike it was nothing.  Riding a bike in Saigon required quick reaction and familiarity of the roads and confidence.  I had knowledge of none.  This time I had to take control of my life and be really careful or else someone going to get hurt.  There were bicycles and motorcycles endlessly running in both directions.  Unfortunately, I was heading on the left in the opposite direction.  I wanted to cross the street in order to stay on the right but the sight of traffics constantly zooming toward me scared my wit out.  I found it difficult to look for traffics coming toward me and from behind at the same time.  A few seconds later I found an empty space and thus made my way for it as I prayed frantically for mercy upon my body.

"Damn it.  Is that how you ride." someone cursed.  

"Oops, I uh I ah am sorry," I said and felt a drop sweat drip down my forehead as I made my way across quickly. 

I forgot to look for traffics coming from behind!

"Hey!  Hey!  Watch where you go!" some one else screamed from behind. 

I was so scared my head went numb.  Within one minute I almost caused two accidents!  Nevertheless, I got through to the right lane in one piece and began to ride slowly with caution filled up my head.  Just a day or two ago the idea of riding a bike was out of my mind but now in my wildest dream I found myself actually doing the riding!  I didn't know any rule or regulation.  As it turned out, there was no adherent rule, and thus I could only rely on observation and risk and through reckless experience.  The safest way, I found, was to keep to the far right lane.  There was no line marking on the street though.  When I reached the intersection where at least five roads ran into one another, I found it impossible for me to make a left turn because right next to my left there were endless bicycles and motorcycles racing by.  Then, on my left, there was a bicycle attempting to

make a right turn which forced me to do the same.  I found myself riding round and round the block twice.  I lost my sense of direction.  What happened to all my five senses?  I didn't know where had they all gone.  The only sense that was always loyal to me was 'feeling' which now filled with fear.  Soon, I was soak up with sweat.  Occasionally I found an angry eye stared at me for getting in the way.  Instead of riding on and on into nowhere I stopped at one corner to quench my thirsty throat with coconut drinks.

As I sat enjoying my coconut drink I tried to observe how people ride their bikes.  For a long time I sat staring with awesome admiration for their recklessness in steering the bike and yet I still couldn't figure out how they made it through without a crash.  Finally it registered through my mind and I began to come up with a few rules of thumb.  It seemed to work just fine.  Based on the rules I observed, I had had very little trouble, though not without effort.

 One hour later I found myself riding in the dusty streets in vain.  I was completely lost.  I stopped on the street to buy myself another drink. Actually I was beginning to enjoy the wild ride.

"Excuse me," I said, "can you tell me how to get to Nam Kỳ Khởi Nghĩa street?"

"Heaven, you're way far from it!" said the man.  

"How far?"

"Very far."

I wanted to ask him where I was but then decided not to because of my humiliation.  Well, I didn't where I was and I didn't know how to get to where I was going to go either.

"Can you show me the direction?" I said.

"Uh, let me see.  It's complicated.  Um uh, you go toward that direction passing two intersections with traffic lights and make a left turn.  Then you go?" said the man on and on as he scratched his head trying to figure out if what he said make sense.

I got a headache that big for keeping up with him.

"Well, but which direction?" I said, pointing my hand 45 degree up in the air.

The man nodded.  I paid for the drink and took off.  The man was staring at me, smiling.  Another hour went by but I still found myself coming back round and round the same spot!  Then I realized I was in a well known Chợ Lớn area where most Chinese Vietnamese dwelled. 

During this two hours of wild ride in the city I witnessed the fragments of two auto accidents which never failed to attract passerby.

Sometimes later I spotted two Americans, college students I believed, each was riding a bicycle.  They both wore short, T-shirts, and sandals.  I came close and rode alongside them trying to make a few conversation.

"Hello," I said.

They looked at me and then turned away without a smile.  I think they thought I was a trouble maker so they ignored me and rode faster.

"What

One of them turned his head around to look at me one more time.  Then they slowed down to wait for me.

"So, you speak English?" said one of the two. 

"Yes, man.  I do.  What da ya guys up to?" I said. 

"Look.  We're lost!"

 "Hey, so am I!  Hehehehe," I said.

 Before we could exchange more words, we reached a busy intersection where we were forced to separate and lost track of one another.  I went on my own way.

(To be continued...)

Thank you for reading.
Lam T. Hy

MY OTHER JOURNALS:

   Back Home 91 (4 parts)

   Back Home 93 (15 parts)

   Back Home 95 (part 3 in progress)