VĂN HỌC NGHỆ THUẬT Liên Mạng

Quê Ngoại

Tôi sinh tại Sài Gòn.  Quê nội tôi tít mù ngoài Bắc mà tôi chỉ biết vỏn vẹn qua những lá thư của người quen gửi cho ba tôi trước 54.  Ba tôi vào Nam rất sớm.  Ông rất kín  đáo, dường như có một tâm sự uẩn khúc nào đó nên không hề thố lộ cho chúng tôi biết tại sao ông lại bỏ xứ Bắc ra đi.   Vì thế tôi hầu như không có một ý niệm gì về nơi chốn đó cả.   Vả lại ông bà nội tôi mất sớm cộng thêm ba tôi là con một, nên nếu cho dù rằng đất nước đã không chia đôi thì tôi cũng không còn ai thân thích bên nội hết.  Tuy thiếu mất tình thương bên nội nhưng bù lại tuổi thơ tôi đã được ôm ấp vỗ về bởi sự thương yêu trìu mến của ngoại, đặc biệt vào những ngày được mẹ tôi dẫn về ăn giỗ hay lễ Tết hoặc nghỉ hè, tại nơi chôn nhau cắt rún của ba.  Đó là Hóc Môn, nơi có 18 thôn vườn trầu và những hàng cau cao thẳng tắp.

Lúc bé tôi rất thích những ngày được về chơi bên ngoại đó.  Ngoài dịp được chìu chuộng đủ thứ bởi các cậu, dì tôi còn được đi chơi thả cửa với bọn trẻ cùng lứa mà không sợ bị la mắng.  Nhà ngoại ở hút vô trong sâu, ngõ vào là lối đi nhỏ hẹp với rặng tre hai bên.  Tôi nhớ từ con lộ chính, phải đón xe thổ mộ để đi vô ngõ sâu hun hút đó hơn nửa giờ mới tới nhà ngoại được.  Nhà ngoại khá lớn nằm giữa một khoảnh đất khoảng một mẫu, chung quanh là hàng rào tre, dâm bụt.  Đủ loại cây ăn trái được trồng trong mảnh đất đó.  Đó là nhà, còn ruộng vườn thì còn rộng hơn nữạ Nguồn hoa lợi chính của ngoại tôi là trầu cau, mía và lúa.

Ngoại tôi thương tôi lắm, nhất là bà tôi.  Lần nào về cũng được bà hỏi han việc học hành ra sao.  Rồi sau đó bà dúi cho vài trái ổi hay mãng cầu đầu mùa chín tới cho ăn.  Hay là tự bà cầm dao ra sau nhà chặt vài cây mía lau, rửa sạch sẽ cho tôi vì bà biết tôi mê ăn thứ mía nhỏ cây, mềm và ngọt lịm này.  Còn ông tôi thì thường bắt tôi ngồi trong lòng, cầm sách bắt tôi đọc cho ông nghe, hoặc đôi khi ông cũng đọc cho tôi nghe ba cái cuốn Tam Quốc hay Thủy Hử gì đó.

Từ nhà ngoại ra vườn, ranh giới với hàng rào là những cái mương nhỏ.  Lần nào về đây tôi cũng phải bỏ ít nhất nửa ngày dầm chân xuống những cái mương này để vớt cá lia thia hay cá phướng.  Mỗi lần bắt như vậy cũng được độ mươi con.  Cá phướng đẹp nên chỉ để làm cảnh, tôi mê lia thia hơn, nhất là để hai con trong lọ kề gần nhau mà xem chúng phùng mang phồng mỏ.

Một thú khác là bắt dế đá.  Tôi thường có tật ngủ dậy trễ, nhưng mùa dế thì tôi phải thức dậy sớm.  Tiếng dế gáy buổi sáng sớm như thôi thúc mời gọi tôi phải ngồi bật dậy.  Dù bao lần bị la rầy vì sáng sớm ngoại sợ ra ngoài nhuốm sương cảm bịnh, nhưng tiếng dế gáy đã làm tôi quên hết những lời răn dạy đó.  Rón rén vén mùng xỏ chân vô đôi dép tôi mon men ra khỏi nhà để theo những âm thanh hấp dẫn vang rân ấy.  Tôi là trẻ thị thành nên không có nhiều kinh nghiệm để bắt dế như trẻ địa phương.  Có lần nghe dế gáy nên lần mò đến, nhưng tiếng động của bước chân làm chú dế tụt vô hang, lập tức tôi đi tìm nước để đổ vô cho chú dế ngộp mà bò ra, đổ quá nhiều đến khi chú dế mò ra gần khỏi hang thì nó cũng hết thở.

Nhớ những ngày hè về nhằm dịp cúng đình, ngoại dắt đi xem múa lân hát bội.  Bàn chân bé nhỏ tung tăng chạy theo bước đi của ngoại trên những con đường làng rợp bóng cau.  Đâu đó chị Hằng vừa lú ra khỏi tầng mây khoe sắc thắm.  Bóng dơi bay sà trên đầu bắt muỗi không khỏi làm tôi giật mình kêu cứu.  Bàn tay ngoại hiền dỗ dành bằng những trái chuối khô tươm mật ngọt ngào.  Nhớ từng hàng cây thẳng tắp, mùi hương hoa cau như còn thoang thoảng đâu đây.  Cả tiếng động dưới nước của bóng cá quãy mình trong đêm trăng đớp mồi dưới lạch sau vườn.  Nhớ những chén chè đậu xanh bột lọc mát rượi sau nhưng giấc ngủ ngắn trưa hè nóng nực.

Cũng không quên được những buổi chiều đi theo lũ trẻ tắm sông hay thả diều.  Hoặc chạy lúp xúp theo mấy đứa chăn trâu để xin được ngồi lên lưng nghé.  Ngồi được rồi xong lại tập đứng trên lưng trâu, quơ quơ vài nhánh rơm cỏ mà tưởng mình đang trở thành Đinh Bộ Lĩnh phất cờ lau tập trận.

Đôi lần về nhằm mùa lúa chín, tôi theo mấy cậu dì ra đồng xem mọi người gặt lúa.  Nhìn những bông lúa nặng trĩu oằn xuống theo tay người gặt mà thấy thương cho người nông dân.  Hóc Môn là xứ trồng trầu và cau nhưng tôi lại không chịu được mùi của lá trầu, nó hăng hắc khó chịu làm sao ấy.

Mấy đứa con của tôi cứ thắc mắc hoài, sao ba hay cứ tần mần mấy cái hình ảnh cũ chụp hồi năm xửa năm xưa, mấy cái hình mà tôi đem theo khi rời khỏi nước.  Ảnh trở màu vàng úa mà trong đó chỉ thấy vài căn nhà giữa những rặng tre với vài cây cau thẳng tắp.  Hoặc hình một con thuyền lẻ loi trên dòng nước đục ngầu phù sa.  Có giải thích mà chúng nào đâu có hiểu.  Làm sao chúng hiểu được tình tự dân tộc qua những điệu hò câu hát quê hương.  Làm sao chúng cảm được cái đẹp của hình ảnh một chú bé đang cưỡi trâu đi trên con đường làng lầy lội, khi ráng chiều dần xuống hoà với khói bếp cơm chiều đang từ từ bốc lên trên rặng cây.

Phú Lê