VĂN HỌC NGHỆ THUẬT Liên Mạng

vhnt, số 89

19 October 1995

Hàng Xóm

Lá từ hàng xóm lá bay sang

đậu xuống thềm tôi lá úa vàng

mân mê cánh lá lòng như hỏi

hàng xóm bên nhà có mấy gian

Giận hờn, gian giận mấy mùa thu

em đã quên tôi tiếng tạ từ

có chăng hàng xóm đầy cây dại

lá xác xơ vàng tôi với thu.

Bao giờ thu đến lá còn xanh

em sẽ về ươm giấc mộng lành

nhà tôi hàng xóm, em hàng xóm

tôi dỗ em bằng thơ với tranh.

Cũng bởi thu vàng như lá thu

buồn bã tranh tôi gác sương mù

cũng bởi thơ tôi vần si dại

bên thềm tôi đợi suốt thiên thu.

Tiễn T. Đi Âu Châu

Phải đâu tiễn biệt Kinh Kha

qua dòng sông Dịch mà sa lệ buồn

chỉ là một miếng áo cơm

cộng thêm một chút dị thường bạn đi

đành rằng, nhưng vẫn nữ nhi

thường tình trong luyến lưu vì tiễn đưa.

Cỏ Nhớ

Hiện Tại, Tương Lai, Quá Khứ

Quá khứ là đám mây

Qua đồi xưa cô độc.

Tương lai là mơ vọng

Ở mãi cõi trời xạ

Hiện tại là tất cả

Hiện tại ở cùng ta. 

Hiện tại cần quá khứ

Ðể hiểu rằng hiện tại

Rồi sẽ là quá khứ

Hiện tại cần tương lai

Ðể biết rằng hiện tại

Rồi sẽ thành tương lai 

Hiện tại là đám mây

Qua đồi xưa cô độc.

Hiện tại là mơ vọng

Ở mãi cõi trời xạ

Hiện tại là tất cả

Hiện tại ở cùng ta. 

Phan Lê Dũng

Chào các bạn

Trong chương trình hoc về văn học Ðông Phương , tôi phải đọc các tư tưởng  Lão-Trang qua các kinh Ðạo Ðức và Nam Hoa , thấy rất thú vị  vì những tư tưởng phóng khóang và trang nhã của những người sống trước chúng ta 25 thế kỷ và đôi lúc lại thấy phảng phất những giòng thơ của chị Chi Lan.

Xin trích dịch vài chương trong số 81 chương của Ðạo Ðức kinh do Lão Ðam sáng tác cho một anh lính gác biên giới theo lời yêu cầu của anh này, trước khi vượt biên, đi về

phương Tây và biến mất trong không-thời gian;  để các anh chị cùng thưởng thức.

Thân ái

Chương 32

Con đường chẳng có tên

Thô sơ như gỗ đá

Mảnh mai như tơ mành

Chẳng ai thu nắm được

Khách công hầu biết đường

thu phục được vạn vật

Trời kết liền với đất

thành một hạt sương mai

và tất cả an vui...

Chương 40 

Con đường sáng mà trông như mờ tối

Ðường đang lên  sao lại giống đi lui

Ðường bình thường mà thật lắm chông gai

Ðỉnh núi nhọn chẳng khác chi vực thẳm

Ánh sáng rực coi như màu đen thẫm

Ðạo đức trắng trong như lấm bụi bên đường

Chẳng góc nào hiện hữu tại hình vuông

Ðại hòa tấu tức là không tiếng nhạc...

Mầu Tím Hoa Sim

Nàng có ba người anh

Ði bộ đội

Những em nàng có em chưa biết nói

Khi tóc nàng xanh xanh

Tôi người Vệ quốc quân

Xa gia đình

Yêu nàng

Như tình yêu em gái

Ngày hợp hôn

Nàng không đòi may áo cưới

Tôi mặc đồ quân nhân

Ðôi giày đinh

Bết bùn đất hành quân

Nàng cười xinh xinh

Bên anh chồng độc đáo

Tôi ở đon vị về

Cưới nhau xong là đi.

Từ chiến khu ba

Nhớ về ái ngại

Lấy chồng đời chiến chinh

Mấy người đi trở lại

Lỡ khi mình không về

Thì thương người vợ chờ

Bé bỏng chiều quê...

Nhưng không chết người trai khói lửa

Mà chết người em gái nhỏ hậu phương...

Tôi về không gặp nàng

Mẹ tôi ngồi bên mộ con

Ðầy bóng tối

Chiếc bình hoa ngày cưới

Thành bình hương

Tàn lạnh vây quanh...

Tóc nàng xanh xanh

Ngắn chưa đầy búi

Em ơi!

Giây phút cuối

Không được nghe em nói

Không được trông thấy nhau một lần

Ngày xưa ...

Nàng yêu hoa sim tím

Nàng vá cho chồng tấm áo ngày xưa .

Một chiều rừng mưa

Ba người anh

Từ chiến trường Ðông Bắc

Ðược tin em gái chết

Trước khi em lấy chồng

Gió sớm thu về

Rờn rợn nước sông

Ðứa em nhỏ lớn lên

Ngỡ ngàng trông ảnh chị

Khi gió sớm thu về

Cỏ vàng chân mộ chị

Chiều hành quân

Qua những đồi hoa sim

Những đồi hoa sim - Những đồi hoa sim

Màu tím hoa sim - Màu tím hoa sim

Tím cả chiều hoang biền-biệt

Nhìn áo rách vai

Tôi hát trong màu hoa

"Áo tôi sứt chỉ đường tà

Vợ tôi chết sớm mẹ già chưa khâu"

 Hữu Loan

Tentative English translation by Dương Hùng

 Violet

She had three combattant brothers

and some little ones,

who still learn to speak,

her hair so young.

I am a national guard away from home

I fell in love with her, a little sister.

When we got married

she did not ask for the weđing gown,

I wore a fatigue and muđy boots,

just back from a campaign.

She smiled sheepishly

next to her eccentric husband.

At the end of my pass

I returned to the unit.

From War Zone Three

I missed her and worried.

In the war, how many soldier-husbands

will come back?

If I die, how can my young wife

take care of herself back home?

I did not die in the battlefield

but my wife was killed.

The day I came back, she did not greet me

at the tomb, her mother sat

darkness surrounded.

The flower vase from the wedding

now holds incense,

so desolated.

I remember her hair so young,

not long enough to make a chignon.

Oh, my love!

I could not hear your last words

see you one more time after wedding.

I remember,

you loved violets and stitched

a violet shape patch on my torn fatigue.

One rainy evening in the north-east jungle

the three combattant brothers

received news of her death

before the wedding messagẹ

The early Fall wind

raises waves on the river,

her younger brother

looks blankly at sister's portrait.

The early Fall wind

dries up grass around her grave.

At the end of a day-long march

through hills full of violets,

hill after hill, violet after violet,

the evening turns violet deep.

Looking at the torn fatigue

I recite:

"My shirt needs stitching

My wife dies young

And my mother, not here to sew"

Tiểu sử của T.T. Kh. còn rất mơ hồ; tuy rằng bgười ta cố gắng đi tìm hiểu nó nhưng chỉ vô vọng mà thôi.

T.T. Kh. - Hai Sắc Hoa Ti-Gôn Và Các Bài Thơ Khác

 Vào khoảng 6/1937, báo "Tiểu thuyết thứ bảy" xuất bản tại Hà Nội đăng truyện ngắn "Hoa ti-gôn" của ký giả Thanh Châu.  Theo đó câu chuyện kể lại một mối tình giữa một chàng nghệ sĩ và một thiếu nữ.

Sau đó không lâu,  toà soạn nhận được của một người thiếu phụ trạc 20, dáng bé nhỏ, thùy mị, nét mặt u buồn, mang đến một bì thơ dán kín gửi cho chủ bút, trong đó chỉ gọn một bài thơ "Hai sắc hoa ti-gôn", dưới ký tên T.T.Kh.  Khi thiếu phụ đi rồi, tòa soạn xem thơ nhận thấy thi phẩm ghi lại cảnh tình đáng thương tâm, nhưng người ta chỉ nhớ lờ mờ hình ảnh thiếu phụ kia.  Ðó là lần đầu và cũng là lần cuối người thiếu phụ nầy xuất hiện.

Câu chuyện "Hoa ti-gôn" đã khơi lại mối tình xưa mà người thiếu phụ (T.T.Kh.) đã từng yêu một người và từng trao lời gắn bó dưới dàn hoa ti-gôn.   Rồi chàng ra đi;  nàng ở lại và nhận một mối tình gượng ép.  Nàng đã làm bài thơ để giải toả niềm tâm sự.

Trong "Hai sắc hoa ti-gôn", tác giả thuật lại câu chuyện tình giữa nàng và chàng nghệ sĩ trót đã yêu nhau, song hoàn cảnh trái ngang, nàng phải gạt nước mă't nên duyên cùng người khác - một ông chồng luống tuổi - để rồi tan nát tâm tư mỗi khi nhớ lại những kỷ niệm êm đềm của một thời quá khứ.

Sau bài thơ nầy, toà soạn Tiểu Thuyết Thứ Bẩy lại nhận được bằng đường bưu cục 3 tác phẩm khác cũng mang tên T.T.Kh.  Ðó là các bài "Bài thơ thứ nhất", "Bài thơ đan áo"

(riêng đăng ở Phụ nữ thời đàm) và "Bài thơ cuối cùng".

Từ đó về sau, người ta không còn gặp thơ của T.T.Kh nữa và không hiểu tại sao bài "Hai sắc hoa ti-gôn" lại xuất hiện trước "Bài thơ thứ nhất".

Từ lúc T.T. Kh. góp mă.t vào làng thi ca tiền chiến, người ta đã tốn biết bao công phu đi tìm hiểu về T.T. Kh..  Không ai biết được tên thật cũng như quê quán của nàng.  Có người cho nàng là Trần Thị Khánh, một nữ sinh phố Sinh từ, Hà nội.  Có kẻ cho cô là người yêu của thi sĩ Thâm Tâm, hay đây chỉ là một nhân vật trong tưởng tượng của ông nhằm lâm ly hoá hay thi vị hoá một mối tình tưởng tượng.  Rồi, ký giả Thanh Châu, các thi sĩ Nguyễn Bính và J. Leiba cũng nhận T.T.Kh. là người yêu của mình!   Kể từ đó, dù cho các nhà văn tốn không biết bao giấy mực nhưng họ vẫn không biết gì hơn về nàng. 

Về hoa ti-gôn (antigone in French): loại hoa dây đẹp, không thơm, có hình quả tim vỡ làm mấy mảnh, màu tră'ng và hồng; ở miền Nam VN gọi là hoa nho vì lá giống lá nho.  Tác giả mượn ý màu trắng là màu trinh bạch, ngây thơ khi nàng còn nhỏ dại, và hồng là màu mà nàng phải trải qua nhữg sự đau khổ trong tình trường khi con tim nàng tan vở|.

Hai Sắc Hoa Ti-Gôn

Một mùa thu trước, mỗi hoàng hôn

Nhặt cánh hoa rơi chẳng thấy buồn,

Nhuộm ánh nắng tà qua mái tóc,

Tôi chờ người đến với yêu đương.

Người ấy thường hay ngắm lạnh lùng

Dải đường xa vút bóng chiều phong,

Và phương trời thẳm mờ sương cát,

Tay vít dây hoa trắng cạnh lòng.

Người ấy thường hay vuốt tóc tôi,

Thở dài trong lúc thấy tôi vui,

Bảo rằng:  "Hoa, dáng như tim vỡ,

Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi!"

Thuở đó nào tôi đã hiểu gì

Cánh hoa tan tác của sinh ly,

Cho nên cười đáp: "Màu hoa trắng

Là chút lòng trong chẳng biến suy."

Ðâu biết lần đi một lỡ làng,

Dưới trời đau khổ chết yêu đương.

Người xa xăm quá! - Tôi buồn lắm,

Trong một ngày vui pháo nhuộm đường...

Từ đấy, thu rồi, thu lại thu,

Lòng tôi còn giá đến bao giờ?

Chồng tôi vẫn biết tôi thương nhớ

Người ấy, cho nên vẫn hững hờ

Tôi vẫn đi bên cạnh cuộc đời,

Ái ân lạt lẽo của chồng tôi,

Mà từng thu chêt, từng thu chết,

Vẫn giấu trong tim bóng "một người".

Buồn quá hôm nay xem tiểu thuyết

Thấy ai cũng ví cánh hoa xưa

Như hồng tựa trái tim tan vỡ

Và đỏ như màu máu thă'm pha!

Tôi nhớ lời người đã bảo tôi

Một mùa thu trước rất xa xôi...

Ðến nay tôi hiểu thì tôi đã,

Làm lỡ tình duyên cũ mất rồi!

Tôi sợ chiều thu phớt nă'ng mờ,

Chiều thu, hoa đỏ rụng chiều thu

Gió về lạnh lẽo chân mây vắng,

Người ấy ngang sông đứng ngóng đò.

Nếu biết rằng tôi đã lấy chồng,

Trời ơi!  Người ấy có buồn không?

Có thầm nghĩ tới loài hoa vỡ?

Tựa trái tim phai, tựa máu hồng? (*)

Tiểu thuyết thứ bảy, số 179, 30/10/1937

(*) Ðể trả lời 4 câu nầy của T.T. Kh., nhà thơ Hồ Dzếnh có làm 4 câu thơ sau đây đăng trong Trung Bắc Tân Văn:

Rồi một ngày mai em lấy chồng,

Anh về lấy vợ thế là xong,

Vợ anh không giống em là mấy,

Anh lấy cho anh đỡ lạnh lùng.

Bài Thơ Thứ Nhất 

Thuở trước hồn tôi phơi phới quá,

Lòng thơ nguyên vẹn một làn hương...

Nhưng mà nghệ sĩ từ đâu lại,

Êm ái trao tôi một vết thương.

Tai ác ngờ đâu gió lạ qua,

Làm kinh giấc mộng những ngày hoa,

Thổi tan tâm điệu du dương trước

Và tiễn Người đi bến cát xa. 

Ở lại vườn Thanh có một mình,

Tôi yêu gió rụng lúc tàn canh;

Yêu trăng lặng lẽ rơi trên áo,

Yêu bóng chim xa, nă'ng lướt mành. 

Và một ngày kia tôi phải yêu

Cả chồng tôi nữa lúc đi theo

Những cô áo đỏ sang nhà khác,

- Gió hỡi! làm sao lạnh rất nhiều?  

Từ đấy không mong, không dám hẹn

Một lần gặp nữa dưới trăng nghiêm,

Nhưng tôi vẫn chắc nơi trời lạ,

Người ấy ghi lòng :"Vẫn nhớ em!" 

Ðang lúc lòng tôi muốn tạm yên,

Bỗng ai mang lại cánh hoa tim

Cho tôi ép nốt dòng dư lệ

Rỏ xuống thành thi khóc chút duyên? 

Ðẹp gì một mảnh lòng tan vỡ

Ðã bọc hoa tàn dấu xác xơ!

Tóc úa giết dần đời thiếu phụ...

Thì ai trông ngóng, chả nên chờ! 

Viết đoạn thơ đầu lo ngại quá

Vì tôi còn nhớ hẹn nhau xưa:

- "Cố quên đi nhé, câm mà nín

Ðừng thở than bă`ng những giọng thơ!" 

Tôi run sợ viết; lặng im nghe

Tiếng lá thu khô siết mặt hè

Như tiếng chân người len lén đến.

- Song đời nào dám gă.p ai về! 

Tuy thế, tôi tin vẫn có người

Thiết tha theo đuổi nữa, than ôi

Biết đâu... tôi: một tâm hồn héo,

Bên cạnh chồng nghiêm luống tuổi rồi!

Tiểu thuyết thứ bẩy, số 182, 20/11/1937

Ðan Áo Cho Chồng 

"Chị ơi!  Nếu chị đã yêụ

Ðã từng lỡ hát ít nhiều đau thương,

Ðã xa hă?n quãng đường hương,

Ðã đem lòng gởi gió sương mịt mùng. 

Biết chăng chị?  Mỗi mùa đông,

Ðáng thương những kẻ có chồng như em,

Vẫn còn thấy lạnh trong tim,

Ðan đi đan lại áo len cho chồng. 

Như con chim hót trong lồng,

Hạt mưa nó rụng bên song bơ thờ

Tháng ngày nổi tiếng tiêu sơ,

Than ôi!  Gió đã sang bờ ly tan...

                 *

Tháng ngày miễn cưỡng em đan,

Kéo dài một chiếc áo len cho chồng.

Như con chim nhốt trong lồng,

Tháng ngày mong đợi ánh hồng năm nao! 

Ngoài trời mưa gió xôn xao,

Ai đem khóa chết chim vào lồng nghiêm?

Ai đem lễ giáo giam em?

Sống hờ trọn kiếp trong duyên trái đời... 

Lòng em khổ lắm chị ơi!

Trong bao tủi cực với lời mỉa mai.

Quang cảnh lạ, tháng năm dài,

Ðêm đêm nghĩ tới ngày mai giật mình!"

Phụ nữ thời đàm

Bài Thơ Cuối Cùng 

Anh hỡi tháng ngày xa quá nhỉ?

Một mùa thu cũ, một lòng đau...

Ba năm ví biết anh còn nhớ,

Em đã câm lời, có nói đâu! 

Ðã lỡ, thôi rồi !  chuyện biệt ly,

Càng khơi càng thấy lụy từng khị

Trách ai mang cánh "ti-gôn" ấy,

Mà viết tình em, được ích gì? 

Chỉ có ba người đã đọc riêng,

Bài thơ "đan áo" của chồng em.

Bài thơ "đan áo" nay rao bán,

Cho khă'p người đời thóc mách xem... 

Là giết đời nhau đấy, biết không?

... Dưới dàn hoa máu tiếng mưa rung,

Giận anh, em viết dòng dư lệ,

Là chút dư hương:  điệu cuối cùng! 

Từ đây, anh hãy bán thơ anh,

Còn để yên tôi với một mình,

Những cánh hoa lòng, hừ!  đã ghét,

Thì đem mà đổi lấy hư vinh. 

Ngang trái đời hoa đã úa rồi,

Từng mùa gió lạnh să'c hương rơi...

Buồng nghiêm thờ thẫn hồn eo hẹp,

Ði nhớ người không muốn nhớ lời! 

Tôi oán hờn anh, mỗi phút giây,

Tôi run sợ viết, bởi rồi đây

Nếu không yên được thì tôị... chết

Ðêm hỡi!  làm sao tối thế nầy? 

Năm lại năm qua cứ muốn yên

Mà phương ngoài gió chẳng làm quên;

Và người vỡ lỡ duyên thầm kín,

Lại chính là anh?  anh của em! 

Tôi biết làm sao được hỡi trời?

Giận anh, không nỡ!  Nhớ không thôi!

Mưa buồn, mưa hắt, trong lòng ướt...

Sợ quá đi, anh... "có một người"!...

Tiểu thuyết thứ bảy, số 217, 23/7/1938

Như ta đã thấy "Bài thơ cuối cùng", xuất hiện vào giữa năm 1938, trong đó T.T.Kh. giận trách người tình cũ đã đem thơ của nàng lên mặt báo, làm lộ chuyện thầm kín "cho khắp  người đời thóc mách xem", thì không còn thấy xuất hiện bài thơ nào khác của nàng nữa.

Mãi tới 2 năm sau, vào giữa 1940, mới thấy xuất hiện bài thơ "Gửi T.T.Kh." với bút hiệu Thâm Tâm (Nguyễn Tuấn Trình, 1917-1948), có lẽ là ông ở xa vừa mới về.  Ông tự nhận

là người tình cũ của T.T.Kh, gọi nàng bă`ng tên "Khánh" và nhắc tên nầy tổng cộng 4 lần.  Bài thơ nầy là để trả lời cho 4 bài thơ của nàng, nhưng với giọng điệu cay đắng, mỉa mai!

Gửi T.T.Kh

Các anh hãy uống thật say,

Cho tôi những cốc rượu đầy rồi im.

Giờ hình như quá nửa đêm,

Lòng đau đem lại cái tin cuối mùa.

Hơi đàn buồn tựa trời mưa,

Các anh tă't nốt âm thừa đi thôi.

Giờ hình như ở ngoài trời,

Tiếng xe đã nghiến rã rời ra đi. 

Hồn tôi mờ mịt sương khuya,

Bởi chưng tôi viết bài thơ trả lời.

Vâng, tôi biết có một người,

Một đêm cố tưởng rằng tôi là chồng.

Ðể hôm sau khóc trong lòng,

Vâng, tôi vẫn biết cánh đồng thời gian.

Hôm nay rụng hết lá vàng,

Và tôi lỡ chuyến, chiều tàn về không.

Tiếng xe trong vết bụi hồng,

Nàng đi thuở ấy, nhưng trong khói mưa

Tiếng xe trong xác pháo trưa,

Nàng đi,  có bốn bài thơ trở về.

Tiếng xe mở lối vu quy,

Hay là tiếng khóc nàng chia cuộc đời.

Môi chồng, Khánh gă'n trên môi,

Hình anh, mắt Khánh sáng ngời còn mơ.

Từ ngày đàn rẽ đường tơ,

Sao tôi không biết hững hờ nàng đan.

Kéo dài một chiếc áo len,

Tơ càng đứt mối, nàng càng nối dâỵ

Nàng còn gỡ mãi trên tay,

Thì tơ duyên mới đã thay hẵn màu.

Góp hai thứ tóc đôi đầu,

Sao còn đan nối những câu tâm tình? 

Khánh ơi, còn hỏi gì anh?

Lá rơi đã hết màu xanh màu vàng.

Chỉ kêu những tiếng thu tàn,

Tình ta đã hết, anh càng muốn xa.

Chiều tan, chiều tắt, chiều tà,

Ngày mai, ngày mốt vẫn là ngày nay.

Em quên mất lối chim bay,

Và em đã chán trông mây trông mờ.

Ðoàn viên từng phút từng giờ,

Sống yên lặng thế, em chờ gì hơn.

Từng năm từng đứa con son,

Mỉm cười vá kín vết thương lại lành.

Khánh ơi, còn hỏi gì anh?

Xưa tình đã vỡ, nay tình lại nguyên.

Em về đan mối tơ duyên,

Vào tà áo mới, đừng tìm duyên xưạ

Bao nhiêu giọt lệ còn thừa,

Hãy dành mà khóc những giờ vị vong.

Bao nhiêu những cánh hoa hồng,

Hãy dâng cho trọn nghĩa chồng, hồn cha.

Nhắc làm chi chuyện đôi ta,

Cuộc đời anh đã phong ba giập vùi... 

Hãy vui lên, các anh ơi,

Nàng đi, tôi gọi hồn tôi trở về.

Tâm hồn lạnh nhạt, đêm nghe,

Tiếng mùa lá chết đã xê dịch chiều.

Giờ hình như gió thổi nhiều,

Những loài hoa máu đã gieo nốt đời.

Bao nhiêu nghệ sĩ nổi trôi,

Sá chi cái đẹp dưới trời mong manh.

Sá chi những chuyện tâm tình,

Lòng đau đem chứa trong bình rượu cay.

Tiểu thuyết thứ bảy, số 307, 4/5/1940

Ngoài ra Thâm Tâm còn 2 bài thơ khác viết cho T.T.Kh như sau:

Màu Máu Ty-Gôn

(Gởi T.T.Kh., tác giả bài thơ "Hai sắc hoa ty-gôn)

Người ta trả lại cánh hoa tàn,

Thôi thế duyên tình cũng dở dang!

Màu máu ty-gôn đà biến sắc,

Tim người yêu cũ phủ màu tang! 

K... hỡi!  Người yêu của tôi ơi!

Nào ngờ em giết chết một đời!

Dưới mồ đau khổ anh ghi nhớ,

Hình ảnh em hoài, mãi thế thôi. 

Quên làm sao được thuở ban đầu

Một cánh ty-gôn dạ khắc sâu!

Một cánh hoa xưa màu hy vọng!

Nay còn dư ảnh trái tim đau, 

Anh biết làm sao được hỡi trời!

Dứt tình bao nỡ, nhớ không thôi!

Thôi em hãy giữ cành hoa úa,

Kỹ niệm ngàn năm một cuộc đời!

Dang Dở

(tặng T.T.Kh.) 

Khi biết lòng anh như đã chết,

Mây thôi hồng, và lá cũng thôi xanh.

Màu hoa tươi cũng héo ở trên cành,

Và vũ trụ thảy một màu đen tối. 

Anh cố giữ lòng anh không bối rối

Ðể mơ màng tưởng nhớ phút giây xưa.

Em cùng anh sánh gót dưới bóng dừa,

Một đêm trăng sáng trên đường lá đổ. 

Em nói những gì?  Anh còn nhớ rõ,

Nhưng làm sao?  Anh hiểu tại làm sao?

Chim muốn bay, cũng giữ chẳng được nào,

Tình đã chết, có mong gì sống lại! 

Anh không trách chi em điều ngang trái,

Anh không buồn số kiếp quá mong manh!

Còn gì đâu khi bướm muốn xa cành,

Anh cứ tiếc cái gì xưa đã chết. 

Nhưng anh biết cái gì xưa đã chết,

Anh càng buồn, càng muốn kết thành thơ.

Mộng đang xanh, mộng hóa bơ phờ,

Ðây bài thơ chót kính dâng tặng bạn. 

Và thành chúc đời em luôn tươi sáng,

Như mộng kiều đầm ấm tuổi xuân xanh.

Như hương trinh bát ngát ý dịu lành,

Hòa nhạc mới triều dâng tơ hạnh phúc. 

Cuộc ly biệt ngờ đâu vừa đúng lúc,

Lòng bâng khuâng, bối rối trước khúc quanh.

Ði không đành, mà ở cũng không đành,

Muôn chim Việt hãy về thành Nam cũ. 

Chiều nay lạnh, có nhiều sương rơi quá,

Nhưng lòng anh đã bình thản lại rồị

Hết đau buồn và cảm thấy sục sôi,

Niềm uất hận của một thời lạc lối. 

Lấy nghệ thuật làm trò hề múa rối,

Ðem tài hoa cung phụng sóng mắt huyền.

Ðể khẩn cầu xin một nụ cười duyên,

Nàng kiều nữ chốn lầu hoa thầm kín. 

Trong khi ấy, thanh niên không bịn rịn,

Giã gia đình, trường học để ra đi.

Họa xâm lăng đe dọa ở biên thùy,

Kèn gọi lính giục lòng trai cứu quốc. 

Thôi em nhé! Từ đây anh cất bước,

Em yên lòng vui hưởng cuộc đời vui.

Ðừng buồn thương, nhớ, tiếc, hoặc ngậm ngùi,

Muôn việc thảy đều do nơi số kiếp.

Ðây là những bài thơ tình hay nhất của Thâm Tâm gởi cho T.T.Kh xuất hiện trong năm 1940.   Bài thơ "Dang Dở" trên đã chấm dứt "mối tình bí mật" đó.  Nhưng...

Sau đó, người ta lại được "biết chút ít" về T.T.Kh. qua bài thơ "Dòng Dư Lệ" của Nguyễn Bính.  Thi sĩ Nguyễn Bính lúc còn trẻ có máu giang hồ, vào Nam ra Bắc mấy lần.  Một lần dong ruổi, gặp đêm mưa lớn, ông ghé vào trọ tại một nhà ở vùng Thanh Hóa, được người lão bộc tiếp đãi.  Nhà có khu vuờn đẹp, trong nhà có cô gái trẻ ngồi quay tơ - mà ông gọi là "Người Vườn Thanh" - đã khiến ông run động, thao thức bâng quơ, nhưng nghĩ mình còn nặng kiếp giang hồ nên chưa dám tính đến chuyện tình duyên. 

Rồi mấy năm sau, ông lại có dịp qua vùng Thanh Hóa, bèn tìm đến chốn cũ, thì được người lão bộc năm xưa kể cho nghe "một thiên hận tình".  Thời gian lại qua đi, ông gần như đã quên câu chuyện đó, thì đọc được những bài thơ của T.T.Kh xuất hiện trên báo.   Ông thấy những bài thơ đó giống hệt thiên hận tình của "Người Vườn Thanh" năm nào, ông nghĩ rằng "Người Vườn Thanh" chính là T.T.Kh., và viết bài thơ "Dòng Dư Lệ" dưới đây để tặng nàng.

Dòng Dư Lệ

(tặng T.T.Kh.) 

Gió đưa xác lá về đường,

Thu sang nhuộm cả sầu thương một trờị

Sầu thương quyện lấy hồn tôi,

Ðêm qua ngồi đọc thơ người xa xăm.

Một ngàn năm, một vạn năm,

Con tằm vẫn kiếp con tă`m vương tơ.

Tặng người gọi một vần thơ,

Hay là dòng nước mắt thừa đêm qua.

Ðường về Thanh Hóa bao xa,

Bao giờ ra nhớ rủ ta với chàng.

Bảo rằng quan chẳng cho sang,

Ai đời quan cấm đò ngang bao giờ. 

Vườn Thanh qua đấy năm xưa,

Trọ nhờ đêm ấy trời mưa tối trờị

Quanh lò sưởi ấm bên tôi,

Bên người lão bộc, nàng ngồi quay tơ.

Tuổi nàng năm ấy còn thơ,

Còn bao hứa hẹn đợi chờ một mai.

Rồi đây bao gió bụi đời,

Tôi quên sao được con người vườn Thanh.

Lạnh lùng canh lại sang canh,

Lòng tôi thao thức với tình bâng quơ.

Bởi sinh lạc kiếp giang hồ,

Dám đâu toan tính se tơ giữa đường. 

Thu sang rồi thu lại sang,

Cúc bao lần nở, lá vàng bao rơị

Bao nhiêu vật đổi sao dời,

Ðường bao nhiêu dặm, hỡi người bốn phương?

Trọ bao nhiêu quán bên đường,

Nhưng không lần nữa qua vườn Thanh xưa.

Cô nàng năm ấy quay tơ,

Tôi quên sao được, hẳn chưa lấy chồng.

Một hôm lòng lại nhủ lòng,

Nơi đây giáp với cánh đồng vườn Thanh.

Rồi tôi len lén một mình,

Ra đi với những tâm tình hay hay.

Ðường mòn tràn ngập bông may,

Gió heo báo trước một ngày thu sang.

Dừng chân trước cửa nhà nàng,

Thấy hoa vàng với bướm vàng hôn nhau.

Tìm nàng chẳng thấy nàng đâu,

Lá rơi lả tả bên lầu như mưạ

Chợt người lão bộc năm xưa,

Từ đâu mang mảnh guồng tơ lại nhà. 

Một hai xin phép ông già,

Trọ nhờ đêm ấy nữa là hai đêm.

Ông già nể khách người quen,

Ngậm ngùi kể lại một thiên hận tình.

Rồi ông kết, giọng bất bình :

"Trời cay nghiệt thế cho đành, thưa ông.

Cô tôi nhạt cả môi hồng,

Cô tôi chết cả tấm lòng ngây thơ.

Ðâu còn sống lại trong mơ,

Ðâu còn sống lại bên bờ sông yêu.

Buồn the sầu sớm thương chiều,

Khóc thầm biết có bao nhiêu lệ rồi.

Tơ duyên đến thế thì thôi,

Thế là uổng cả một đời tài hoa.

Ðêm đêm bên cạnh chồng già,

Và bên cạnh bóng người xa hiện về..."

Rùng mình, tôi vội gạt đi:

"Già ơi, thảm lắm, kể chi dài dòng.

Cháu từ mắc số long đong,

Yêu thương chìm tận đáy lòng đã lâụ

Ðau thương qua mấy nhịp cầu,

Cạn dòng nước mắt, còn đâu khóc người..."

"Dối già một chút mà thôi,

Nghe lời già kể, cháu mười đêm luôn

Chợt thương, chợt nhớ, chợt buồn,

Cháu như một kẻ mất hồn, già ơi!" 

Chuyện xưa hồ lãng quên rồi,

Bỗng đâu xem được thơ người vườn Thanh.

Bao nhiêu oan khổ vì tình,

Cớ sao giống hệt chuyện mình gặp xưa?

Phải chăng? mình có nên ngờ,

Rằng người năm cũ bây giờ là đây?

Nguyễn Bính

Các tài liệu tham khảo :

- Văn học từ điển của Thanh Tùng.

- Việt Nam Thi Nhân Tiền Chiến của Nguyễn Tấn Long