VĂN HỌC NGHỆ THUẬT Liên Mạng

vhnt, số 142

3 February 1996

T h ư  T ín / T h ư  B ạn  Ð ọc

Một bạn đọc mới:

Tôi mới tham gia VHNT được ít lâu, có nhiều điều thắc mắc mong chị giải đáp dùm:

1.  Tôi muốn được xem những số trước của VHNT (từ số #1 đến #130) , không biết nên liên lạc với vị nào?

PCL:    Bạn có thể dùng anonymous ftp vào site ftp://saomaịorg/pub/vhnt để đọc hoặc lấy những số thiếu từ hệ thống lưu trữ về máy PC của mình, hoặc vào homepage của vhnt, anh Việt có hướng dẫn đầy đủ cách đọc và lấy những số cũ. Những số vhnt cũ được bỏ vào trong từng ngăn riêng cho mỗi tháng, số đầu tiên trong ngăn July 95, hoặc trong homepage có thư mục, bạn chỉ cần chọn bất cứ số nào muốn đọc trong những khung của mỗi tháng. Nếu gặp trở ngại, xin hỏi anh Việt Hoàng, anh lúc nào cũng sẵn sàng trả lời mọi thắc mắc về kỹ thuật.

2.  Thể lệ về nội dung, hình thức bài vở đóng góp cho VHNT ra sao?    

PCL:    Nội dung bài viết nếu thấy hay, có nét, và không... (ahem..) sai chính tả, ngữ pháp nhiều :) sẽ chọn đăng trong một số vhnt.  Về hình thức, xin dùng VIQR format, không nên thay đổi những "diacritic marks" trong cách đánh dấu, vì sẽ bị trở ngại khi hoán chuyển ra/vào những nhu liệu tiếng Việt, và mỗi hàng không quá 80 characters chiều ngang.

Một vài thí dụ :
- văn chương, NOT "va<n chương" (xin đừng dùng dấu hoa thị "*" thay cho dấu "+" được dùng cho dấu móc đã được chọn làm chuẩn do các chuyên gia soạn nhu liệu tiếng Việt như VPS, VNI, v.v.)
- đi đó đi đây, NOT "-di -dó -di -dây"
-  Những dấu (diacritic marks) chuẩn: ', `, ?, ~, ., được bỏ sau mỗi nguyên âm CHÍNH, nếu chữ có hơn một nguyên âm.  thí dụ: "Hướng thượng", không phải "hứơng thựơng"

Năm dấu chính của mẫu tự tiếng Việt: 
"Ðôi mắt sắc, không muốn nhìn dấu "sắc"
Ðời gian nan luôn khao khát dấu "huyền"
Óc sinh liều gạch dấu "hỏi" thường xuyên
Ðời do đó ngổn ngang toàn "ngã nặng" :) :) :)

Có dịp sẽ bàn kỹ hơn về kỹ thuật bỏ dấu tiếng Việt trên net, hoặc bạn có thể dùng nhu liệu sửa dấu chính tả đã được nhóm VPS biên soạn.

3.  cách đây vài ngày, tôi có gửi 1 vài bài thơ đến vhnt@saomaịorg, không biết có bị thất lạc hay không?  Và không biết có phù hợp với thể lệ bài vở của VHNT không?

PCL:    Bài đã đến hộp thư vhnt rồi,  mong bạn tiếp tục gửi cho những bài khác. Thơ đã có nét, chỉ cần cố gắng thêm một chút nữa thôi, nhé :)

NPN:  Đề nghị với Lan, nếu được, mình định-kỳ-hóa những số vhnt tương lai.  Thí dụ:  một tuần 3 số vào ngày thứ hai, tư và sáu.  Như vậy độc giả biết rõ ngày nào thì có vhnt để đọc.  Ðở  phải "ngóng".  Nói mà thấy vui.  Làm báo mà có người trông ngóng là vui, phải không Lan?

PCL:  Cám ơn đề nghị của N, đã có lần vhnt tính ra  định kỳ như N đề nghị, nhưng thời khóa biểu của mình hơi thất thường, đôi khi không tránh được những chuyện xảy ra trong tuần (thí dụ như phải vào nhà thương với mẹ), nên không thể được N à.  Chẳng lẽ tối thứ hai 10g đêm đang trong bệnh viện, phải chạy vội về nhà để gửi báo ra? Thôi thì mong thông cảm, thì giờ eo hẹp, lại là báo cách ngày, không phải báo tháng nên không thể kéo co với thời gian để ra báo đúng kỳ hạn.  Nhưng nhất định sẽ ra ít nhất 3 lần một tuần, có khi 4, 5 lần không biết chừng, tùy theo lượng bài vở và thời khóa biểu của Lan. Sao N không dọn lên đây, hoặc có access trực tiếp vào saomai để phụ Lan đọc bài, chọn bài thì đỡ biết mấy, phải không Nguyên? :)

NPN:  Ðề nghi Lan có mục thư tín.  Cho đọc giả biết những góp ý, phê bình về vhnt của những đọc giả khác.  Và Lan không nhất thiết phải đăng thư trả lời từng người, nhưng vài góp ý / nhận xét / câu hỏi / trả lời tiêu biểu.  Có thể mục này chỉ  một tuần một lần - thí dụ: mỗi số vhnt thứ sáu.  Nhất là nếu Lan nhận được nhiều E-mail (ngoài sáng tác) trong lúc quá bận rộn, hình thức này sẽ giúp Lan bớt đi phần volume email phải trả lời.

PCL:  Ðã thực hành ngay trong số này, cám ơn N lắm lắm :).      

NTD:  sau đây là vài trao đổi về hướng đi của vhnt.  Không biết số bạn viết cho vhnt có nhiều không mà quanh đi quẩn lại chúng ta chỉ thấy một vài tên quen thuộc ... Ðành rằng những cây viết này đã tạo được chỗ đứng trong vhnt, thơ họ hay và có hồn, nhưng tôi nghĩ thỉnh thoảng chúng ta nên quan tâm đến những cây bút mới và dành chỗ cho họ.  Tôi không nghĩ là vhnt thiếu bài.  Một số bạn có thắc mắc với tôi là họ có gửi nhiều bài cho vhnt nhưng mất tăm.  Họ muốn biết nếu thơ họ không hay thì cũng nên cho họ biết để họ có thể trau dồi và tiếp tục gửi thêm, hơn là tự ái rồi không bao giờ gửi nữa.  Tôi đề nghị ban chủ biên của vhnt nên khuyến khích các tác phẩm đáng nâng đỡ, thí dụ như Lan có thể góp ý với tác giả vài chỗ cần sửa đổi để có thể đăng được.  VHNT là nơi , theo tôi nghĩ, các bạn trẻ yêu văn thơ có thể trau dồi và phát triển văn tài của mình.  Dĩ nhiên, người giúp đỡ họ chính là ban biên tập, trong đó có Chi Lan.

PCL:  Thưa anh, lời bàn của anh rất đáng lưu tâm, vì vậy mà Lan phải trình bày dài dòng trong số này ở phần trên.  Với đà tiến triển của vhnt, số lượng độc giả và bài gửi đến ngày một nhiều hơn, nên việc chọn lọc bài đòi hỏi nhiều thì giờ hơn trước nữa. Trong số những bài đã nhận được, bài chưa/không đăng không có nghĩa là không hay, hay không hợp tiêu chuẩn, mà vì Lan cần phải sửa lại một chút lỗi nhỏ về typo, hoặc cần phải liên lạc với tác giả để đề nghị viết lại, mà Lan thì không đủ thì giờ anh ạ, Lan cũng không thể trả lời thư từng người cho biết đã nhận được bài, nên có lẽ một số bạn chờ đợi rồi không gửi tiếp nữa.

Mục đích chính của việc thành lập vhnt này, là để giúp phát triển văn học trên cộng đồng điện tử,  nhất là giúp các bạn yêu văn thơ có chỗ phát triển năng khiếu và trau dồi sáng tác, nhất định không có chuyện "ém tài" ở đây, mà vhnt chỉ muốn khuyến khích người viết trau dồi hơn nữa, muốn vhnt là một diễn đàn giá trị với bài vở xuất sắc. Xin các bạn hãy tiếp tục gửi cho những sáng tác mới, và xin đừng phiền khi thấy bài ra chậm trễ, hoặc không được đăng, xin hãy tiếp tục viết và gửi cho vhnt, khi nào thấy bài được, sẽ phổ biến ngay.  Ðây cũng là một trong những cái khó khăn mà ngay cả những báo in cũng đã gặp phải, mong anh và các bạn hiểu cho.  Một lần nữa, thư bất tận ngôn, cám ơn anh rất nhiều những đóng góp anh đã dành cho vhnt, Lan sẽ chọn và gửi đến những sáng tác của các cây bút mới.

oOo

Chào Vhnt:  Xin Vhnt gởi hộ tôi những dòng viết này cho Anh Phan Lê Vũ, coi như một mẫu tâm tình qua Vhnt vậy .

Chào anh PLV, tôi được đọc mấy bài thơ của anh trên Vhnt. Công nhận rằng thơ của anh có những nét riêng khá độc đáo; số vhnt #139 có bài giới thiệu về anh và một số bài thơ nữa.  Tôi đọc tới mấy lần và viết thư cho anh gởi qua vhnt.

Tôi thật là thích đoạn viết của anh về cảm nghĩ khi làm thơ - Tôi nghĩ về cuộc đời như một sự ra đi, một cuộc lữ hành mà tạo hóa đã định sẵn nơi đi và chốn về.  Tuy vậy, cái đẹp chính vẫn còn ở cuộc sống; đó là sự phấn đấu để tạo ý nghĩa cho chuyến đi lớn của cuộc đời mình.  Trong chuyến đi lớn là muôn vàn chặng đường nhỏ mà ở đó là cái đẹp của con người: sự rung động và chia sẽ;  sự mất mát và nỗi băn khoăn, tình yêu và đam mê.

Khi viết về cuộc đời, người ta thường có nhiều tô vẻ, và làm cho cuộc đời phức tạp ra .  Anh PLV có cái nhìn về cuộc đời thật giản dị nhưng cầu tiến và lạc quan; có cái niềm tin yêu đời và sự thăng bằng ở cái được cái mất; những cặp phạm trù có không không có ở đời .   Đó cũng là cái đặc biệt mà tôi thích ở  trong thơ của anh.

Cuộc sống là đi đến những khởi điểm; có nghĩ là cứ đi mãi: đến đích của giai đoạn này là ta đang ở điểm khởi đầu của giai đoạn khác. Trên mỗi chặng đường "góp nhặt cát đá " làm giàu thêm cho mình và cho người: quả là một điều ý vị trong cuộc sống.

      Người từ tâm cát bụi
      Bao dung đời hợp tan
      Tôi chắt chiu mật ngọt
      Nên quên đã một lần...
      Bài ca vô hạn - PLV

Một khổ thơ thật khó hiểu vì có nhiều cái để hiểu quâ Nhờ anh PLV viết cho vài lời tâm ý từ mấy dòng thơ trên.  Tôi xin đọc cho anh nghe một đoạn thơ sau đây; biết đâu mình có một vài điểm tương đồng.

     Xin cho như gió thổi mây ngàn
      Rừng sâu chiều lá rụng
      Giấu nụ hồng thiên thu

       Xin cho như thác đổ lưng trời
      Biển xanh nào réo gọi
      Giữa ngàn trùng mù khơi

       ...Rồi xin ngày nào đó
      Biết là KHÔNG là CÓ
      Xin cho như mây trời
      Ung dung tan hợp với đời...
      Vô đề - Sư cô Như Thủy

Thưa anh, biết vậy thì "Đã quên một lần " hay dẫu có nhiều lần quên đi nữa cũng có khác gì đâu .  Tôi rất thích đọc bài thơ này của anh.

     Người từ tâm ngày tháng
      Bao dung đời được thua
      Tôi nhớ thương vỡ vụn
      Hiểu lầm người cơn mơ
      Bài ca vô hạn - PLV

Anh có một ý thơ rất hay về "được thua còn mất"; tuy nhiên hai câu thơ cuối khổ hơi khó hiểu.  Lại phiền anh cho vài lời vậy .  Ở  đời ta lo cuộc sống hơn thua còn mất; sợ cái chết nên đã từng chết nhiều lần; yêu thương ta càng nhiều ta càng ích kỷ... Cái vô thường ở đời khó mà một sớm một chiều ta thấy được.  Liệu qua cơn mơ rồi ta có tỉnh nỗi hay không, hay ta vẫn còn nuối tiếc ; có mấy câu thơ sau - đọc cho anh nghe.

     Tháng ngày qua mau
      Những bọt bèo lao xao
      Khi trong lòng im tiếng
      Bỗng yêu thương tràn đầy
      Em đâu và ta đâu?
      Không còn gì hay sao?

Quả thật, khi mà những sôi nỗi, đam mê, tham vọng... tất cả đều trôi với cái "Được thua" của đời; khi đó yêu thương "chân nguyên"  mới thấy được ở ta .  Tuy vậy, tí xót xa, tí tiếc nuối của con người khó mà tránh khỏi:

      Em đâu và ta đâu
      Không còn gì hay sao?

Vài dòng cho anh PLV - Hẹn gặp anh với nhiều bài thơ mới trên vhnt.

Thân mến,
Sung Nguyen

Một Lần

Một lần quen em, tóc đời bỗng xanh
Một lần quen em, nắng đời bỗng hanh
Có lần đi qua phố dài hiu hắt
Nghe mùa Thu gieo tiếng đời rất thanh

Chưa lần bên em, hương tình vẫn đầy
Chưa lần hôn em, môi nồng đã ngây
Chân trần em qua, hồn anh thảm mịn
Em tóc buông dài, anh hồn gió bay

Một lần yêu em, bỗng lòng rối ren
Một lần yêu em, óc cuồng hơi men
Khóc cười ngu ngơ bên đời rất vắng
Trần gian lạ lùng, còn mỗi em quen

Một lần yêu em, nửa đời héo hon
Một lần xa em, nửa đời hao mòn
Mây rồi lang thang trên đồi nhạt nắng *
Mắt rồi đăm đăm nhạn về đầu non *

Nguyễn Đức Phùng

* từ thơ của Hàn Mặc Tử

Ðăm đăm trông nhạn về
Mây chiều còn phiêu bạt
Lang thang trên đồi quê...

oOo

nhạc & hát:  Nguyễn Tiến Dũng

https://youtu.be/fSM5nRD2F-Q

Chán

Chán đời, chán người, chán cả ta
Bởi nhiều lần cay đắng, xót xa
Em đã cho ta mơ trong mộng đẹp
Ðể mai rồi, ta một mình ta

Ta đã biết tình đà lỗi hẹn
Cây đa già chờ mãi đã bao phen
Chuyến đò xưa không quay trở lại
Xa mất rồi, trong cơn lũ bon chen

Giận ta ngày xưa không rộng lượng
Mất em rồi, còn lại đau thương
Mười năm trường, vật vã hơi men
Say, tỉnh, mộng, ảo, nhớ em thương

Ta mong  được một lần tha thứ
Quên ngày xưa, không lời trách cứ
Nhưng than ôi!  giờ đã hết rồi
Em gục ngã trên  đường lữ thứ

Tiểu Bình Nguyên

Em

Em,
Hãy cho tôi vẫn là tôi
Là tôi gian dối, là tôi thật  thà
Một đời tôi qúa điêu linh
Vẫn hoang mang khóc, vẫn hoang vu buồn
Cứ ngồi yên mãi đi em
Trầm ngâm chải tóc bên thềm dòng sông
Mặc dòng sông, mặc bèo trôi
Mặc tôi
Với những
Lở,
Bồi
Ðời tôi

Em
Hãy cho tôi mãi là tôi
Là tôi yêu mãi, là tôi phụ phàng
Một đời tôi quá mong manh
Chỉ xin em chút tình kia, dịu dàng.

CỏMay

Ngày 20/7/1954, Ông Võ-Thành-Minh dựng lều bên hồ Leman, thổi sáo và tuyệt-thực để phản-đối việc ký hiệp-định Genève chia đôi đất nước.  Ông hồi-hương năm 1965, cư-ngụ và chăm-sóc đền thờ Cụ Phan-Bội-Châu ở Bến Ngự cho đến lúc bị mất tích.

Nhã Ca có mấy giòng viết về một ông già đã quên mình cứu người trong quyển Giải Khăn Sô Cho Huế của bà.  Ông già đó là Võ-Thành-Minh, là Dã Mã, hay là con Ngựa Hoang trong bài thơ sau:

Con Ngựa Hoang Trên Ngọn Núi Hồng

Người đã đến,
chợt đi,
Sông Núi lạ.
Ðỉnh non Hồng dấu ngựa bỗng mù sương.
Con chim hót bơ-vơ trên mái rạ,
Bóng ai còn trên vạn nẻo tang-thương.

Tay vốn trắng không mang hồn phú-quý.
Làm tên tù giam lỏng giữa nhân-gian.
Từng sợi tóc yêu người trong ý nghĩ,
Từng tình nồng thương nước vẫn miên-man.

Tiếng sáo đó
bên hồ xanh
héo-hắt,
Nức-nở buồn giọt lệ khóc mai sau.
Manh áo vá che đời không hối-tiếc,
Quê-Hương nghèo vai nặng gánh cho nhau.

Dòng sông nối biển sầu ngây-ngất bến.
Nước dâng cao cuồn-cuồn sóng căm-thù.
Mẹ chết ngất bên mồ khi quốc biến
Hạnh-phúc còn trong cổ-tích thôi ư?

Người lên đường hành-trang thơm Nghĩa Lớn.
Tà áo dài tung gió vẫy tin yêu.
Tráng-sĩ ơi, rừng xa muôn lá rụng.
Một lần đi ta nhớ đến trăm chiều.

Hãy còn đó những người nung ý-chí,
Theo gương xưa vui bước dưới trăng mờ
Bóng ngựa cũ bên đồi vang tiếng hí
Ðỉnh non Hồng sương khói đẹp như mơ.

Nguyễn-Hoàng Lãng-Du

Trích từ Giúp Ích Số 4.  Ngoài thơ và truyện ngắn, Giúp Ích còn có nhiều bài biên-khảo giá-trị về văn-hóa và truyền-thống Việt. 

Ði Vào Ðời

Vào đời ta những giọt mưa sa
Nghe trĩu nặng ưu tư và hy vọng
Nghe nhẹ bồng giấc mộng kiêu sa
Và cô quạnh như vần trăng vắng

Ta vào đời đem nước mắt sinh ra
Ðể nụ cười đem theo khi khôn lớn
Ði vào đời yêu nắng như hoa
Lưu luyến sương tựa chồi non, lá

Khi vào đời lòng ta trống quá
Nhớ nhung gì của qúa khứ ngày qua
Ôi hoài bão ngày xưa đã chan hòa
Trong huyết quãn, nay chừng tắt lạnh

Ta vào đời theo bước những đàn anh
Bỗng chập chùng khi sang ngã rẽ
Ði vào đời xin cho ta đi mạnh mẽ
Bước lên đường của tuổi trẻ hôm nay

NÐT

Nỗi Niềm

Tôi vốn không phải là thi sĩ:
Ghét thơ văn mộng mị, yêu đương,
Không ngắm trăng, khao khát gió đêm trường,
Không thả hồn suy tư trong nét nhạc.
Ngạo nghễ trước cuộc đời tôi ca hát
Những lời ca điệu nhạc oai hùng,
Ru hồn người vào thế giới mông lung.
Tôi chiêm ngưỡng, tôn sùng, kính bái
Những vần thơ sáng chói ánh hào quang,
Như gươm bén xuyên ngang tâm não.
Thơ của tôi ọc ra toàn những máu,
Máu loài người đượm khí chất tinh anh,
Của những ai mái tóc hãy còn xanh
Mà tâm trí đã muôn lần sầu muộn.
Những vần thơ cuồn cuộn máu đào
Nghe cay đắng tái tê đầu lưỡi
Bởi lời thơ không bóng bẩy mượt mà,
Không ngọc ngà, không đượm nét tinh hoa,
Không trang nhã, chuốc trau, dí dởm
- Vì một lẽ, tôi chẳng phải thi nhân.

Tư Y

Tôi đánh bài này để tặng các bạn yêu Hà Nội, Hà Nội 36 phố phường của Thạch Lam, Hà Nội đáng yêu, đáng quí của thơ ca và âm nhạc.

Dung Nguyen

HÀ NỘI, Ðêm Hoa Sữa

Hà Nội mùa này, mùa hoa sữa.  Suốt dọc những con đường, hương hoa sữa nồng nàn, mời gọi.  Ði giữa mùa hoa sữa, nghe ngọn gió thu xao xác thổi trên những hàng cây bỗng thấy lòng cồn lên nỗi nhớ, một nỗi nhớ mơ hồ không biết gửi về đâu.  Tất cả đều như thân quen, tất cả đều như mới lạ.  Mùa thu này đã có từ lâu, con đường này đã có từ lâu và mùi hoa từ lâu vẫn thế!

Vậy mà mùa thu ấy đã xa, con đường giờ thiếu vắng, chỉ còn mình ta lang thang trên những con phố nhỏ, thấy vừa như mất mát, vừa như gặp lại: Hoa sữa vẫn ngọt ngào đầu phố đêm đêm.  Có lẽ nào anh lại quên em, có lẽ nào anh lại xa em.  Ði giữa ban ngày, trong không khí ồn ào, náo nhiệt của người và xe cộ, thật khó nhận biết mùi hoa sữa.  Dường như những cây hoa sữa sợ hương thơm của mình lẫn vào những mùa ô tạp khác nên giấu kín mùi hoa trong các tán lá, đợi đêm về mới tỏa hương.  Càng về đêm, hoa sữa càng nồng.  Cái hương vị hăng hắc, nồng nồng đó càng đậm đặc hơn sau mỗi trận mưa.  Những lúc đó, thi sĩ làm thơ hẳn sẽ chẳng dùng từ "hít" hay "ngửi" mà sẽ viết:"uống hương sữa vào lòng".  Nhưng "uống" hương hoa sữa thật nhiều, bạn sẽ say.  Nhiều người chỉ sợ cái cảm giác nôn nao, chóng mặt khi đi qua những con đường hoa sữạ  Họ chỉ thích ngửi mùi hoa sữa thoang thoảng từ xa.

Có anh bạn trong Nam ao ước một lần được biết mùa thu Hà Nội với đêm hoa sữa huyền hoặc.  Ngày anh ra Bắc, tôi cùng cô bạn gái dẫn anh lòng vòng qua các phố, chỉ cho anh cây hoa sữa mọc xen giữa những hàng phượng dại nở hoa vàng rực.  Anh bạn của chúng tôi hít một hơi thật dài mùi hoa sữa vương vất quanh mình.  Khi rời Hà Nội, anh đã có cái mà để nhớ. 

Phía bên kia đường, hai cô gái phóng rất nhanh trên chiếc xe gắn máy, một tay giữ lái, một tay che mũi.  Tôi và cô bạn nhìn nhau cười.  Ðối với người này là quá thừa, với người kia lại là quá thiếu.  Mùi hoa sữa đến lạ.  Nó khiến người này mê say, nhưng cũng khiến người khác khó chịu.  Có người còn ví cây hoa sữa như cô nàng điệu đàng xức quá nhiều nước hoa.  Nhưng dù ai thích hay ai hững hờ thì những cây hoa sữa vẫn cứ nở suốt dọc những con đường vào mỗi độ thu sang, thanh thản phả vào dêm cái hương vị nồng hắc riêng biệt của nó.  Hương hoa sữa len lỏi vào trong giấc ngủ của người Hà Nội và vào cả thơ ca.  Có lẽ đến muôn đời, Hà Nội, mùa thu, hoa sữa vặtình yêu là những điệp khúc ngân nga không dứt của bản tình ca cuộc sống.

Hà Nội, tháng 10-1995

Lưu Hương

TT 11-11-1995

hàng rào

Tự dưng mà có một niềm vui trong lòng khi tôi nhìn Du đang ngồi trước mặt mình. Hoàng Trường Du. Du của mười tám năm về trước, một đứa bé chưa đầy tám tuổi, mồ côi, lang thang bên vỉa hè của thành phố Nha Trang, được cha mẹ nuôi người Thụy Sĩ đem về chung sống. Du của những tháng ngày cách đây gần một năm đã sống cuồng hoang phung phí khi được biết mình mang bệnh trầm kha, sau một lần ngã bệnh, mà bác sĩ lúc đó chỉ cho ba tháng để sống. Du của đôi tay trên phím dương cầm, sắp là thủ khoa của trường Quốc Gia Âm Nhạc tại Paris đã bỏ ngang để lao đầu vào rượu đêm thuốc sáng, khi hay mình mang trọng bệnh. Sau một lần gặp và quen nhau tình cờ ở một quán nhạc, Du và tôi thành bạn thân. Du đã nghe lời khuyên của tôi qua làm việc thiện nguyện ở các trại tị nạn hẻo lánh ven biên giới Thái Lan và Việt Nam. Bây giờ Du đang ngồi với tôi, sáu tháng sau lần cuối cùng gặp gỡ. Du qua thăm tôi lúc này vì hai đứa làm việc không xa nhau lắm. Du ở Thái Lan, tôi ở trại cấm Chimawan. Tôi hỏi:

- Mày còn chơi piano không Du?

- Hết rồi.

- Nếu có dịp, mày chơi mấy bài tụi mình thích cho tao nghe, được không?

- Ừ.

- Sức khỏe của mày bây giờ ra sao?

- Tao còn sống đến hôm nay cũng là chuyện lạ.

- Vì ăn uống điều độ phải không?

- Vì vui.

Rồi Du đứng dậy bước về phòng ngủ và đặt lưng lên chiếc giường tôi kê riêng ra cho Du. Tôi không ngạc nhiên với lối trả lời cộc lóc của Du. Trái lại tôi hiểu Du nhiều hơn vì vậy. Và thấy vui hơn. Đem hai tách trà chúng tôi vừa uống vào nhà bếp để rửa xong, tôi vươn vai bước về phòng ngủ. Và tôi thay đồ trong bóng tối. Vì lúc đó Du đã ngủ thật say.

oOo

Khi thấy Du và tôi bước vào cổng trại cấm, các em chạy ùa ra ôm chầm lấy chúng tôi reo vang:

- Thầy Nhân đến! Thầy Nhân đến! Có thầy mới nữa!

- Good morning teacher! How are you?

- Thầy, bữa nay thầy cho thi từ một đến hai mươi bằng tiếng Anh nha thầy.

- Thầy, thằng Dũng hôm qua đánh lộn với thằng Minh. Chút thầy phạt tụi nó nghe thầy.

Tôi ngó qua Du. Lúc đó Du cũng như tôi, quay cuồng với những vòng tay quấn quít nhỏ bé ôm chầm lấy tay, lấy đùi hai đứa chúng tôi. Các em tíu tít như bầy chim buổi sáng. Du nhìn tôi - nét tươi cười trên mắt, trên môi, trong khi tay xoa đầu đứa này, vuốt mặt đứa kia. Chúng tôi bước về phía lớp học. Các em bước theo chung quanh, tung tăng hớn hở. Giữa những tiếng cười của các em, Du quay qua hỏi tôi:

- Mày nghe gì không Nhân?

- Nghe.

- Nghe gì?

- Tiếng con nít cười.

- Mày thấy vui không?

- Vui chứ.

- Nhạc đó, Nhân.

Và chúng tôi bước cùng các em vào lớp học trong khung viên trại cấm. Với niềm vui trong tim. Và trong nhau.

oOo

Xua tay từ chối điếu thuốc tôi mời, Du hỏi:

- Dạo này mày còn viết không Nhân?

- Thỉnh thoảng.

- Khi nào?

- Khi có gì để nói.

- Với ai?

- Với chính mình.

- Mày cắt nghĩa cho tao nghe, đi Nhân.

- Giản dị lắm. Mày thấy trong giới văn chương cũng như âm nhạc đại khái có ba loại người chứ.

- Tại sao là ba?

- Một là viết vì đó là nghề. Hai là những người viết vì đó là nghiệp. Ba là những người viết những gì của mình, về mình, cho riêng mình, mà trong đó có một chút gì, tao muốn tạm gọi trong ngoặc kép, là cho chung.

- Mày nói rõ hơn đi Nhân.

- Mày nhìn vào giới văn chương hay âm nhạc đi Du. Mày thấy có những người chơi nhạc hoặc viết để kiếm tiền ở những hình thức theo thị hiếu, thương mại hoặc quảng cáo. Họ là những người xem đó là một cái nghề. Có những người khác, không chơi nhạc không được, không viết lách không được. Dù đói, dù nghèo họ vẫn sống và phục vụ cho nghệ thuật. Họ đến với nghệ thuật bằng cả một đam mê chết sống. Đó là những người mà nghệ thuật là một cái nghiệp, cái nợ trời đã ban cho.

- Còn loại thứ ba?

- Là như mày chơi nhạc, như tao cầm bút.

- Nhân, ý mày là sao?

- Là mình chỉ sáng tạo khi có điều gì thật sâu trong tâm tư mình muốn nói, muốn chia xẻ với những người cùng tâm tưởng và thao thức. Cho một cái gì chung, bắt nguồn từ con tim cá nhân, nhưng đến khi thành hình, nó đem mình đến tha nhân. Và ngược lại.

- Nhân nè, dạo này mày còn đọc văn chương hay tìm tòi những gì mới lạ không?

- Hết rồi Du. Nhất là phải tìm để học. Hết rồi. Tao chợt nhận ra rằng dạo sau này tao yêu một bài thơ của một em bé tập tành làm thơ bằng tiếng Việt hơn là một cuốn thơ hay nào, nhất là những văn thơ mà khi đọc mình có cảm giác như nó đã không phát xuất từ con tim của tác giả.

Du cười với tôi:

- Và mày bỏ viết. Vì sao?

- Vì tao nhận thấy tuổi trẻ của tụi mình có một khuyết điểm. Là khi được những người đi trước khen thưởng, thật ra chỉ để khuyến khích, thì tự cho là mình hay, mình giỏi. Quên đi rằng mình chỉ mới bắt đầu. Lời khen của các bậc đàn anh đàn chị chỉ là một công nhận mình bắt đầu vững vàng hơn người khác. Thế thôi. Được khen, được giới thiệu, rồi tự cho là mình là một cái chi chi đó, có thớ, và quên đi những bước đầu chập chững ngày xưa. Trở thành ngạo mạn, lớn lối.

Du đưa tay vỗ nhẹ vai tôi:

- Mày cay đắng quá, Nhân à.

- Tao không biết. Không cần biết. Có điều thấy chướng mắt, thế thôi. Ngày xưa tao cũng vậy. Nhưng đến một lúc nào đó tao đã nhận thức ra rằng nghệ thuật và sáng tạo phải đến bằng những rung động chân thật của con tim, không phải từ lòng tự mãn hay từ những cái "tôi" tự khuếch.

- Vậy là mày đã vượt qua được rồi, phải không Nhân?

- Tao đâu phải là thánh. Tao cũng như mọi người, còn tầm thường hơn như vậy nữa. Chỉ có điều khi mình ngồi xuống làm một bài thơ, nghe một bài nhạc, hay đọc một cuốn sách, mình mở rộng lòng ra. Và cảm nhận hay sáng tạo bằng con tim. Và nghệ thuật không còn là những hố sâu tự ái để vượt qua. Mà là những rung động chân thật đang tìm đến.

- Tao hiểu mày, Nhân à.

- Mày hiểu sao, Du?

- Hiểu là người khác có thể viết hay hơn mày, chơi nhạc hay hơn tao. Chỉ khác là mình sống những nốt nhạc mình đang chơi, sống những dòng chữ mình đang viết. Nếu không với cuộc đời, thì ít ra sống thật với chính mình, khi sáng tạo. Hạnh phúc là khi sống được những giây phút như vậy, mình còn đem niềm vui lại cho những người bên cạnh.

Tôi nhìn thẳng vào mắt Du:

- Mày có nghĩ là tụi mình đang khen nhau không Du?

- Không, tao nghĩ tụi mình đang an ủi nhau thì đúng hơn.

- Tại sao mày nói thế?

- Vì hiện giờ chỉ có tao và mày ngồi đây nói chuyện.

Loa phát âm lại vang tiếng gọi lần sau cùng cho hành khách lên máy bay đi Thái Lan. Du đứng dậy bắt tay tôi thật chặt và nói:

- Thôi, tao đi. Ít ra sau chuyến đi này tao biết mình không còn cô đơn nữa.

- Tao cũng vậy.

- Mày ở lại mạnh giỏi nghe Nhân. Và nhớ, mình qua đây là để đi tìm giấc ngủ yên cho cái tâm của mình.

- Mày về Thái Lan cũng vậy. Và cũng nhớ, là tất cả những gì mình đang làm hôm nay chỉ là những bài nhạc chơi chưa xong, những bài thơ chưa viết trọn.

- Cả đời mới trọn, phải không Nhân?

- Ừ, cả đời.

- Thôi, tao đi.

Tôi đứng nhìn theo cho tới khi dáng Du đã khuất sau hành lang ra máy bay. Và tôi biết nếu ngày hôm nay thằng bạn tôi có chết đi vì cơn bệnh, nó vẫn hài lòng. Vì nó đã sống. Đang sống. Biết mình đang sống. Và biết cuộc sống của nó bây giờ đầy ý nghĩa. Ít ra, cho chính nó. Cho hai đứa chúng tôi. Và một số ít người vẫn còn sống âm thầm sau một hàng rào trại cấm ở rải rác quanh đây. Hay ở một nơi gọi là quê hương, với một hàng rào khác, khắc nghiệt hơn, tàn nhẫn hơn. Và hàng rào của cuộc sống họ đã trở thành những hàng rào tâm linh trong lòng những người như Du.

Chỉ khác là họ muốn thoát ra. Mà Du thì muốn phá đi.

npn

Văn Học, 1988 - chép lại và bổ túc tháng 1, 1996

Câu Chuyện Dọc Ðường

Bát Nhã và Tịnh Minh là hai anh em học cùng một sư môn, cùng tu trên núi với một danh sư về một chân tu.  Bát Nhã tính ít bộc lộ, trầm tư và hay sao lãng trong những buổi kinh kệ, những buổi thuyết minh của thày.  Trái lại, Tịnh Minh chịu khó trau dồi chân tu, siêng năng học hành, thày rất thương và thường giao cho những công việc khó.

Hôm ấy Tịnh Minh có việc phải xuống núi cho thày, có Bát Nhã cùng theo cho có bạn đường.  Trời trong trẻo vài cụm mây lành, gió mơn man và chim hót, suối róc rách, hoa rừng nở rộ, một ngày rất đẹp cho một chuyến du ngoạn xuống núi, Bát Nhã nghĩ thầm trong lòng.  Dọc đường Tịnh Minh nói nhiều về ý nghĩa cuộc sống, về con đường chân tu mà anh em họ đã chọn.  Bát Nhã có chăm chú nghe anh thuyết giảng, nhưng lòng không thể không bị chia trí vì cảnh sắc tươi tắn của một ngày đầu xuân.  Tịnh Minh vẫn thao thao bất tuyệt.  Giọng chàng càng lúc càng réo rắt như  tiếng suối reo. Một cánh hoa mầu nâu lơ lửng trong gió, rồi khẽ đậu trên vai áo Tịnh Minh, chàng đưa tay hất nhẹ.  Tính chàng sạch sẽ, chàng không thích bụi bậm làm bẩn áo cà sa.

Họ ngồi nghỉ chân bên vệ đường.  Bát Nhã lấy lương khô và nước suối ra lót lòng.  Tịnh Minh đăm chiêu, chỉ một đám mây:
- Cốt cách con người nhẹ, mọi điều là hư vô.  Mây là nước, nước là mây.  Ta là ta, mà ta cũng không phải là ta.  Ta đi tìm đời trong đạo.

Bát Nhã lẩm nhẩm:
- Ta đi tìm đạo trong đời...

Tịnh Minh gật gù:
- Em nói phải.  Ðạo và đời rất gần trong ta.

Rồi chàng ngâm nga:
      Ta đi giữa đạo tìm đời
      Mới hay đạo ở rất gần, trong ta
      Bước chân gần, bước chân xa
      Ta đi xa để tìm ra ta, gần *

Mặt Bát Nhã chợt sáng lên. Chàng đưa tay chỉ trước mặt:
- Kìa anh, đời đang ở trước mặt ta.

Trước mặt họ là một con suối, đá lởm chởm và cuồng lưu chảy xiết. Rêu bèo trôi lơ lửng.  Một người con gái ở đâu xuất hiện, nàng đang lúng túng nhìn dòng nước chảy xiết. Nàng muốn lội qua suối. 

Anh em họ tiến về phía nàng. Tịnh Minh chấp tay trước ngực:
- Nam Mô A Di Ðà...
- Thưa thày, nước xiết quá, em khó lòng băng qua suối, biết làm sao bây giờ  ...

Bát Nhã sốt sắng, thấy người con gái mặc áo mỏng, lạnh run, lồng cồng với những món đồ nàng mang theo mình:

- Tôi có thể giúp cô qua suối, đằng nào chúng tôi cũng phải băng qua con suối này.

Nàng nhoẻn cười, môi hồng, mặt sáng tươi.
- Thế thì còn gì bằng. Nhà em phía bên kia suối, em phải về trước lúc hoàng hôn.

Bát Nhã đưa lưng cõng nàng qua suối.  Dòng nước chảy mạnh. Nàng phải bám chặt vào người Bát Nhã.

Chàng để nàng xuống bên kia bờ. Nàng cám ơn rồi đi về phía chân trời.  Tịnh Minh một mình nhắm mắt băng suối.  Vẻ mặt chàng tĩnh mịch.

Họ tiếp tục trên con đường.  Không ai nói với ai lời nào. Tịnh Minh chìm đắm trong suy nghĩ, có điều bất an, vẻ mặt chàng nghe chừng bực dọc.  Cuối cùng, lúc mặt trời sụp xuống phía tây, chàng tằng hắng lấy tiếng, giọng gay gắt:
- Anh không thể ngờ em đã làm điều xằng bậy, xúc phạm đến sự thanh tịnh, lỡ mà thày biết được... Tại sao em dám cõng cô ta qua suối?

Bát Nhã bình thản, giọng chàng trầm trầm, lơ đãng lắng nghe tiếng gió thổi vi vu:
- Em bỏ cô ta bên bờ suối rồi, sao anh lại đem cô ta theo mãi đến đây?

Nói rồi Bát Nhã cất tiếng ngâm, giọng ấm và du dương không kém Tịnh Minh lúc sáng.
      Ta đi giữa đạo tìm đời
      Mới hay đạo ở rất gần, trong ta
      Bước chân gần, bước chân xa
      Ta đi xa để tìm ra ta, gần *

Phạm Chi Lan

viết lại một truyện kể

* Tầm Ðạo, thơ npn