VĂN HỌC NGHỆ THUẬT Liên Mạng

vhnt, số 127

8 January 1996

G i ớ i  t h i ệ u  n g ư ờ i  v i ế t :

T h u H ồ n g

Hiện đang định cư tại Colorado.
Công việc đang làm: Electrical Engineer
Quá trình sáng tác: 2/95-present
Ðã đăng bài ở những báo nào: N/A

Nguyên do sáng tác, những suy nghĩ về văn chương, quan niệm về sáng tác, sáng tạo: rất thích thơ và  hoàn cảnh đã gợi ý thơ.

TH qua mỹ năm 80 với anh trai, ở trại tỵ nạn Chimawan and Jubilee, Hong Kong from 1-79 to 1-80, graduated from University of Colorado, Boulder with Master in Engineering and Management 1992, hiện đang làm system planning and analysis engineer for Western Area Power Administration, Colorado.

Tác phẩm thích nhất là Gia Ðình Tôi của Duyên Anh, Trống Mái (H. quên tác giã là Khái hưng hay là ai ;).  Movie thích nhất là The Thorn Birds.  Nhà thơ thích nhất là Hồ Dzếnh và Nguyễn Chí Thiện.  Những bài nhạc thích nhất là You Needed Me, and Người tình Trăm Năm.  Thích màu xanh lam.

Sơn

Sơn bạc nhược đứng lặng im thế kỷ
Ẩn tình si, thương, hận, vị thế gian
Mặc phong, vân, sương, bão  tuyết ngập tràn
Thạch cô động trong giữa vùng vũ trụ

Sơn khí phách để trôi dòng thác lũ
Ðất cằn khô bám chặt cội thông già
Chọc trời xanh với đến vạn sao xa
Vận thế lực lửa hoa ngàn run chuyển

Sơn đắm đuối cùng chim muôn hoà chuyện
Ban nhật về, vần dương vướng đam mê
Ánh  trăng non lả lướt mảnh trăng thề
Vui lạc thú say tình vân, phong, thủy

oOo

Tôi chưa sống đến tận cùng thế kỷ
Ðã say cùng hương vị của thế gian
Trong lòng tôi như thác lũ ngập tràn
Yêu vội vã mặc hư tình nhân thế

Tôi muốn sống cùng sơn lâm nguyện thệ...

Thu-Hồng
1/04/96

THƠ TRẺ SÀI GÒN

Kỳ này tôi muốn giới thiệu với các bạn 3 nhà thơ trẻ Thiên Nam, Ngọc Hòa và Trọng Vĩnh.  Bằng những lời thơ dịu dàng, Thiên Nam đã sống hết mình với tình yêu của mình, thơ dại, e lệ nhưng nồng nhiệt qua:  Còn, em ơi, nếu lạc lối giữa phố phường - Anh sẽ đợi em ở phía cuối đường.  Giã từ tình yêu của Thiên Nam, các bạn hãy thả hồn mình vào giấc mơ tìm về tuổi thơ của Ngọc Hòa với những huyền thọai cổ tích bên nội:  Nội tôi lặng im sờ vào chiếc rương cổ tích...  Tuổi thơ tôi nhảy lò cò qua con mương và góc sân đầy lá Vàng rơị...  Phơi giấc mơ vàng tuổi thơ.  Hòa nhớ về tuổi thơ mình với nội thì Trọng Vĩnh đã nhớ về mẹ bằng muôn vàn yêu thương.  Hãy nhắm mắt lại và nghe hai câu thơ kết của anh:  Lâu lắm con chưa về - Chiều chiều má vẫn lần ra bến...

Dung Nguyen

TT 07-11-1995

Anh Sẽ Đợi Em Ở Phía Cuối Đường

Ðừng trách anh, nghe em yêu thương?
Lối chúng mình định qua phố phường
Dòng người cuốn em đi, đời bao nhiêu sự lạ
Không dắt tay em, vụng quá, sợ em cười!

Anh sẽ đi cùng em khi phố đã thưa người
Khi đã vắng những lời mời đon đả
Khi em cần tình yêu mà không cần phép lạ
Khi sánh vai cùng anh, em kiêu hãnh mỉm cười

Anh sẽ đến cùng em, nếu giữa đường bão nổi
Nếu gió gầm, đêm tối bỗng chòang buông
Còn, em ơi, nếu lạc giữa phố phường đô hội
Anh sẽ đợi em ở phía cuối con đường.

Lê Huy Thiên Nam

Tháng Ba

Tôi lượm chiếc lá đem về hỏi nội
Ðó là bức thông điệp về những dòng
sông của lòai chim chích
Nội tôi lặng im sờ vào chiếc rương cổ tích
Lấy chiếc áo Nàng Bân

Rồi tôi đi biền biệt không về
Nhưng chẳng bao giờ quên con đường
làng quê gập ghềnh bậc đá
Tuổi thơ tôi nhảy lò cò qua con mương và góc sân đầy lá
Vàng rơi

Chưa trọn một đời tôi long đong tìm tôi
Như tất cả những người đi tìm nỗi đau dòng tộc
Phơi giấc mờ vàng tuổi thơ
Tôi vẫn còn yêu những ngày tháng khổ đau
Như tất cả những ai yêu quê hương
đều nghĩ về hạnh phúc

Như nội đã nuôi tôi bằng những lời ru cổ tích
Hát về chiếc áo Nàng Bân

Nguyễn Ngọc Hòa

QN-DN, tháng 3-1993

Như Phù Sa Lặng Lẽ

Biết chiều nay con chưa về
Má vẫn lần ra bến
Mâm cơm lạnh ngắt trên bàn
Có phần con trong đó

Chuyến đò cuối ngày đi qua lâu rồi
Má vẫn còn lặng yên dưới bóng chiều quạnh quẽ
Nghe xa vắng tiếng chim về nhánh cũ
Gà mẹ gọi con dòn dã sau hè

Ðêm thị thành hiếm muộn vầng trăng
Những vì sao rưng rưng trời lạc lõng
Giọt mưa rơi chẳng phập hồng bong bóng
Chiều bình yên xin gửi lại ca dao

Ước nhày nàỗ.mây trắng ngưng trôi
Hàng cau lão thôi rụng mo đếm tuổi
Lục bình tím lững lờ vào muôn thuở
Má thành dòng sông lặng lẽ phù sa

Lâu lắm con chưa về
Chiều chiều má vẫn lần ra bến

Trần Trọng Vĩnh

Cần Thơ

Cưới Hỏi

Mùa xuân
đứng thách hôn
trên đỉnh dốc

Tôi đứng bên dưới
đưa bàn tay

Mùa xuân
nghiêng xuống
tôi trạm ngõ

Cưới về từ độ ấy
đến nay

Phu Thê

Thân thể em
soi gương đã cũ
trái đất ôm
mấy chục vòng quay

Sao

vuốt ve anh
mỗi ngày một mới
có phải
mỗi ngày
anh đổi
một bàn tay

Trần Mộng Tú

trích tạp chí THƠ, số mùa đông 95

Tết Nhớ Nhỏ

Sáng nay có cơn gió heo may
Đọng ở nhà ai nỗi nhớ đầy
Giờ này chắc hẳn mai vàng nở
Bên đây chỉ có lá rụng đầy

Tết đến nơi rồi, nhỏ có hay
Chiều nào xuống phố nắng đầy tay
Nắng vui rực rỡ như mùa Tết
Nhớ chọn luạ vàng áo nhỏ may

Nhỏ bày xong chưa mâm trái cây
Giao thừa mẹ cúng để cầu may
Ngoài đường pháo đã đì đùng nổ
Đếm từng giây từ giã năm nay

Nhỏ có cùng mẹ lễ chùa này
Thướt tha áo lụa tóc nhỏ dài
Nhớ đừng quên xin xăm, hái lộc
Cầu suốt năm may mắn phát tài

Mồng ba nhỏ có ghé thăm thầy
Dạy Văn Chương năm lớp mười hai
Nhắc thầy nhớ nhỏ Vi trưởng lớp
Năm xưa nghịch ngợm phá thầy hoài

Bạn bè lớp cũ nhỏ gặp ai
Đạp xe xuống phố áo trắng bay
Nhớ Bà Huyện có chè đậu đỏ  *
Bọn mình thiếu nợ, ngó nhau cười

Nhỏ ơi, Tết nhớ lắm nhỏ ơi
Nhớ mùa xuân dáng nhỏ thật tươi
Bên đây ta viết bài thơ vội
Làm quà cho nhỏ, chúc nhỏ vui...

tường vi

1/04/96

* chè đậu đỏ Bà Huyện Thanh Quan

Đ I Ệ N  Ả N H

Từ Ở Nhà Một Mình Đến Còn Lại Một Mình.

Chìm đắm trong những bữa tiệc ầm ĩ giữa tiếng nhạc rap và suối bia đổ tràn quấy động cả hàng xóm, ở tuổi 15 và đang trên bước đường huy hòang của nghề diễn viên điện ảnh, tại sao cậu bé Macaullay Culkin sớm vội lao vào con đường hư hỏng như thễ  Người dân New York còn thường trông thấy ngôi sao nhí này la cà ở những hộp đêm với những cô gái lớn tuổi hơn.

Bi kịch bắt đầu khi bố mẹ Culkin bỏ nhau.  Người bố tên Kit Culkin là ông từ trong một nhà thờ, và người mẹ tên Patricia Brentrup là một nhân viên trực điện thọai trước khi cậu bé thành danh qua bộ phim Home Alone (Ở Nhà Một Mình) vào năm 1990.  Bộ phim đạt doanh thu hơn 500 triệu đô la và mang về cho gia đình ngôi sao điện ảnh mới tỏa sáng này 5 triệu đô lạ  Như có chỗ dựa tài chính, cả hai vợ chồng bỏ việc, ở nhà làm chủ những món tiền béo bở do cậu con mang về qua mỗi bộ phim (thật ra, Culkin bắt đầu đóng phim từ lúc mới 8 tuổi với bộ phim Rocket Gilbraltar).  Nhưng cũng kể từ đó, mái ấm gia đình của họ trở nên bất ổn.  Bố mẹ Culkin thường xuyên lục đục.  Bà Brentrup tố cáo chồng "rượu chè be bét, xúc phạm tình dục quá đáng và bội tín".  Buồn chán và cô độc trong gia đình, Culkin đã đi tìm giải khuây trong những bữa tiệc vô độ và ở những hộp đêm.  Và con đường sự nghiệp của ngôi sao đang lên này đã bị chựng lại, ba bộ phim gần đây do cậu thủ vai chính không đạt được thành công như những bộ phim đầu.  Vào đầu năm nay, khi thất bại trong bộ phim Mr. and Mrs. Seventh Grade, cậu bé đã được các hãng phim cho, nghỉ xả hơi một thời gian để lấy lại phong độ.

Trong nền điện ảnh thế giới, kể từ Shirley Temple Black mới còn ít tuổi đã trở thành siêu sao, thì Macaulay Culkin hơn ai hết đã thành danh ở một độ tuổi còn quá trẻ.  Liệu cuộc sống gia đình bất ổn, cảnh bố mẹ chia tay nhau có đặt một dấu kết thúc cho tài năng của cậu bé.

Long Vân

TT 4-11-1995

 M  N H Ạ C

CALENDAR OF CULTURAL EVENTS

January-March 1996

The International Association for Research in Vietnamese Music

The following concerts, lectures, and workshops by the Phong Nguyen Ensemble and various artists are scheduled for January through March 1996.  To receive free information through the Internet, please send an email message with the phrase "subscribe IARVM ONLINE" on the subject line.

TRADITIONAL BAMBOO & STRINGS

January 26 and 27, 1996 at 8:00 p.m.

Concert with Phong Nguyen, Dock Rmah, Tuyen Tonnu, and Miranda Aranạ

Location: The Stage - Downtown San Jose, Californiạ

Sponsor: Association for Viet Arts.

Description: Traditional and ethnic music of the Viet and the Jarai

CHOPPING THE BAMBOO AND BENDING THE STRING: TRADITIONAL RHYTHMS AND MELODIES N VIETNAM

January 27, 1996 at 3:00 p.m. The Stagẹ San Jose, Californiạ

Workshop by Dr. Phong T. Nguyen (Kent State University). 

Sponsor: Association for Viet Arts.

Description: This workshop aims at helping the attendants to understand the fascinating musical traditions of Vietnam.  To wake up the silent nature for a soundful world, a plethora of methods are employed.  The attendants will explore the soundscape of Vietnam and participate in a number of musical activities ranging from rhythmic beats to relaxing melodies.  Practically, this session will answer the following questions: Who makes music in Vietnam?  What are the purposes of making music?  How bamboo and strings are used for musical instruments? How a single-stringed instrument could multiphy its notes?  What are the theoretical and cultural concepts which shape many regional traditions in Vietnam?  The workshop is directed by the ethnomusicologist Phong T. Nguyen (Kent State University) and assisted by Tuyen Tonnu, Miranda Arana, and Dock Rmah.

TRADITIONAL MUSIC OF VIETNAM

February 1, 1996 at 3:30 p.m.

Concert with Phong Nguyen, Tuyen Tonnu, and Sara Stone Miller.

Location: Convention Center, CC310. Dayton, Ohio

Sponsor: Ohio Music Education Association.

Description: Traditional music and lyrical songs.

KRONOS QUARTET

February 10, 1996 at 8:00 p.m.

Concert with Kronos Quartet and Phong Nguyen.

Location: Hancher Auditorium, University of Iowa, Iowa City, Iowa

Sponsor: University of Iowạ

Description: Featuring compositions by P.Q Phan.

A LUNAR NEW YEAR IN VIETNAM

February 23, 1996 at 8:00 p.m.

Concert with Phong Nguyen, Dock Rmah, and Miranda Aranạ

Location: 725 Park Avenue, New York, New York

Sponsor: The Asia Societỵ (contact: Jane Hartman, 212-288-6400 ext 270)

Description: Festival music of Vietnam

MUSICAL CULTURE OF VIETNAM

Februray 29, 1996

Lecture by Dr. Phong T. Nguyen (Kent State University)

Location: Tufts University, Medford, Massachusetts.

Sponsor: Vietnamese Students Association (contact: Nina Nguyen, 617-627-9271)

Description: Musical cultures of the lowland Viet and the highland minorities in Vietnam.

March 1, 1996

Concert with Phong Nguyen, Dock Rmah, Miranda Arana, Hoai Thu, and To Trinh.

Location: Tufts University, Medford, Massachusetts

Sponsor: Vietnamese Students Association (contact: Nina Nguyen, 617-627-9271)

Description: Traditional music and lyrical songs

TẢN MẠN CUỐI TUẦN

Ðỗ là tên ký ngắn của nhà thơ Ðỗ Trung Quân.  Ngoài việc phụ trách trang Thơ Trẻ của báo Tuổi Trẻ, thỉnh thỏang anh cũng viết ở mục "Tản mạn cuối tuần", viết về đời thường' buồn vui lẫn lộn, phản ảnh một phần đời sống ở Sài Gòn.

Dung Nguyen

Nợ Vàng Thu

Một bạn thân đồng nghiệp, tuy không đến nỗi nghèo mạt nhưng cũng còn khuya mới làm chủ tiệm vàng.  Vậy mà số điện thọai nhà luôn bị gọi lầm, hễ bốc máy là nghe hỏi:"X. đó hả?  Vàng bữa nay bao nhiêu?"

Tôi cũng có những cú gọi vàng, nhưng không lần số, gọi báo mùa-một mùa thu vàng mơ...

Ðêm Sài Gòn nóng như thiêu nhưng đầu máy bên kia "vi vu gió heo may" theo những mô tả "khêu gợi" của đồng nghiệp phía Bắc.  Rằng-thì-là Hà Nội đang rất thơm hoa sữa, rằng sương mù đang lãng đãng chiều hồ Tây, rằng phố xá đã xanh lá sen hương cốm, rằng "Ông ra đi, bọn này cho tha hồ thơ thẩn..."

Rồi bất thần một giọng "đểu" chen ngang":  Coi chừng bị gạt đó! Lũ ấy chỉ muốn các cô gái Hà Nội vỡ mộng thê thảm khi thấy cái bản mặt ông..."

Mặc xác những lời đường mật lẫn mưu ma chước quỷ!  Tôi tưởng như đang lắng nghe được tiếng xào xạc của lá sấu vàng đang luồn qua ống nghe, thấy chân tay ngứa ngáy muốn xách vali "vù" một phát ra Hà Nội tức thì.  Mới hay!  Chỉ một mùa thu thôi, cái nhịp tuần hòan lặng lẽ bất định của trời đất với người này quen thuộc, với người khác lại như món nợ của đờị  Cái mùa thu xứ sở, gần kề còn chưa gặp được, nói chi đến một "mùa thu Paris, tràn lấp đôi mi, người em gác trọ...  phòng anh đôi gót nhỏ thầm thì...".  Chưa trả nợ xong cái sắc vàng mà Xuân Quỳnh bảo "mùa thu vào hoa cúc", còn cứ phải mượn "bão rớt" Sài Gòn làm tạm heo may thì dám nói chi đến thơ ca về "mùa thu lôcan" của mình.

Nhưng dẫu sao, những cú phone báo mùa dường như cũng phần nào chuyển cái vàng mơ thu cảm đến tận căn phòng nhỏ ở Sài Gòn.  Dẫu là lời mời gọi thật tình hay chỉ là trêu chọc cho vui của bạn bè cũng đã làm mình phải trở dậy bật đèn, lục lọi lại Thạch Lam, Vũ Bằng trong một đêm phương Nam nóng vã mồ hôi...

Và cho dù vẫn ở yên một chỗ, lại "trễ tàu" với một mùa hoa sữa, tôi vẫn biết rằng chiều nay, tối nay, ở phía bên kia đầu điện thọai "chẳng chết thằng tây nào" vẫn đang có những người yêu mớị..đi qua vùng heo may...

Những tình nhân của mùa, rất trẻ, rất thơ và rất thu.

Ðỗ

3-11-1995

TT 4-11-1995

Lời Ru Của Đá

Tinh tinh... tinh tinh... Tiếng phong linh thánh thót reo vang theo từng cơn gió thoảng ngoài hiên nhà. Điệu nhạc thật thanh thoát, thuần tuý những âm thanh tự nhiên của loại đá đặc biệt ở vùng Taos, khu định cư dành riêng cho dân da đỏ. Những thanh đá dài buông lủng lẳng thi đua nhau hợp tấu những bản nhạc thiên nhiên vang vọng trong màn đêm tĩnh mịch như mời gọi tâm hồn trở về với núi đồi hoang dã, trở về với thời đại nguyên thủy. Chiếc phong linh này tôi mới mua từ một tay lái buôn tại khu chợ trời nơi người ta thường bày bán các loại nữ trang theo phong cách của thổ dân da đỏ ở miền này. Thực tế y cũng là một người da đỏ chính hiệu thuộc bộ tộc Pueblo. Như đa số những thanh niên da đỏ khác, y để một mái tóc dài đến nửa lưng.

Điều khác biệt là tóc y lại được uốn tỉa thành từng lọn óng ả như mái tóc giả vương giả của vua Louis thứ mười bốn. Trong trang phục sặc sỡ đậm màu sắc thổ dân, y trông giống hệt một gã thầy pháp đang rao bán phép thuật hơn là một kẻ bán buôn để mưu cầu sự sống. Y bày bán các món nữ trang làm bằng đá trên một chiếc bàn nhỏ kê sau chiếc xe van của y. Bên cạnh những đôi bông tai, những chiếc lắc, những chiếc nhẫn được cẩn chạm với các loại đá đa dạng nhiều màu sắc, trên bàn của y còn có các chuông đá nhỏ rất đẹp và… những chiếc phong linh làm bằng đá.

Chính những chiếc phong linh và chuông đá này đã khiến tôi dừng lại rất lâu nơi quày hàng của y. Tay tôi táy máy nghịch ngợm tất cả những thứ này và ngẩn người say mê nghe những âm thanh đa dạng phát ra do sự va chạm của đá. Sau cùng tôi cũng chọn một chiếc phong linh màu hồng ngọc. Y cười nhìn tôi và nói một cách bí hiểm:
- Tôi đã lắng nghe âm điệu của đá hơn hai mươi năm mà âm điệu biến đổi thật đa dạng, nghe hoài không chán đó cô ạ. Điều khó khăn nhất là nghe được âm điệu huyền diệu của đá. Có lẽ cô là người cũng như tôi, có thể nghe được phần nào những chuyện kể của các loại đá.

Tôi mỉm cười cho dù thật sự tôi chẳng hiểu y nói gì.

oOo

Một năm sau, do nhu cầu công tác của tôi trong ngành bảo vệ môi trường, tôi ghi danh học một lớp địa chất học ở Viện đại học kỹ thuật Texas. Tôi gặp lại y ở trong lớp học này. Y nhận ra tôi ngay tức khắc, có lẽ là vì tôi đã từng là khách hàng khá nghịch ngợm của y. Y không còn đi bán chợ trời nữa mà đã trở thành một nhà thiết kế các mẫu nữ trang khá nổi tiếng. Y bảo y học lớp này vì nó cần thiết cho nghề nghiệp khai thác các quặng đá của y sau này. Trong lớp học, y thường trò chuyện huyên thuyên bất tận với tôi về lịch sử các loại đá: hồng ngọc, sapphire, granite… về các lớp hoá thạch, về cấu trúc các loại đá, và cả về lịch sử của các loại đá trong nghệ thuật. Có lẽ những bài giảng của y còn sâu xa và mạch lạc hơn hẳn những bài giảng của các giáo sư. Có lần tôi đùa bảo y là y nên chuyên sâu hơn nữa trong ngành địa chất học để trở thành một giáo sư hơn là đeo đuổi ngành nữ trang vì địa vị giáo sư có lẽ thích hợp với y hơn; y đã nhìn tôi một cách trang nghiêm và trầm giọng bảo:
- Chị đã biết là tôi say mê âm thanh của đá. Nhưng trong thời đại hiện nay, việc làm rất cần thiết cho sự mưu sinh. Ngành nữ trang là ngành cho phép tôi gần gũi đối tượng mà tôi yêu thích cũng như có được một phương kế sinh nhai. Tôi chỉ mong ước có được một số tiền lớn để có thể đi chu du, để có thể trở thành một người leo núi, sống giữa núi rừng và gần gũi và hiểu được những âm thanh bí ẩn của núi đồi, của đá. Trở thành giáo sư là một điều tôi không bao giờ nghĩ đến.

Có lẽ chỉ vì đánh giá rằng tôi có thể am hiểu những âm thanh của đá như chính bản thân y nên y đã tỏ ra đặc biệt thân thiện với tôi. Y kể cho tôi nghe rất nhiều huyền thoại về các bộ tộc da đỏ: Apache, Navaho, Cherokee… cũng như về các cuộc chiến giữa thổ dân da đỏ và người thuộc địa. Y tâm sự với tôi về sự suy hoại của nền văn hóa Anasazi của bộ tộc Pueblo mà y rất tự hào, và thường buồn bã than vãn cùng tôi về sự mất mát của nghệ thuật đồ đá. Y kể cho tôi nghe cả những chuyện buồn bực trong cuộc sống của y với cô bạn gái tóc vàng gốc Ý.

Thấy y có vẻ hoài cổ, tôi mới kể cho y nghe những gì tôi được biết về thời đại đồ đá của Việt Nam. Y lắng nghe một cách thích thú như nuốt từng chữ của bầu kiến thức hạn hẹp của tôi về đề tài này.

Y còn đặc biệt ao ước sắm cho riêng mình một chiếc đàn đá T’rưng nổi tiếng của dân Thượng. Y bảo rằng tôi là người bạn tâm đầu ý hợp nhất của y từ trước đến giờ. Có lẽ chỉ vì tôi đã lắng nghe y một cách thành thật!

oOo

Nghề nghiệp của tôi cứ đưa tôi đi khắp các tiểu bang nước Mỹ nên tôi không tiện giữ liên lạc với y. Tuy vậy, dường như tôi rất có duyên với y. Tôi lại gặp y trong chuyến đi thăm khu Grand Canyon de Shay. Năm năm đã qua và giờ đây y đã đổi nghề. Y đã thành hướng dẫn viên du lịch cho đoàn chúng tôi. Theo y nói, đây là nghề tay trái của y. Ngắm nhìn y, tôi thấy y đã đổi khác rất nhiều. Mái tóc quý tộc ngày nào vẫn bồng bềnh trên đôi vai lực lưỡng. Gương mặt y đỏ sậm màu nắng của vùng sa mạc Arizona, ánh mắt y ngời sáng niềm say mê khi y giới thiệu các di tích và hình tượng còn sót lại trên đá. Lại là những bài nói chuyện về đá, về đời sống của thổ dân da đỏ, về thời kỳ mà sự sống vẫn tràn ngập vùng Grand Canyon!

Người nghe có thể cảm nhận đó là những lời nói xuất phát từ sự hiểu biết sâu đậm về chuyển biến lịch sử và đời sống của thổ dân; những lời nói xuất phát từ một trái tim yêu mến trân trọng những di tích còn sót lại trên đá. Y không còn vẻ xốc nổi xông xáo của thời xưa mà có vẻ chín chắn, chững chạc của một người ở tuổi trung niên.

Cuối chuyến đi, tôi nói với y những nhận xét của mình và bông đùa:
- Có lẽ anh đã thấm ngầm những bài học huyền diệu của đá.

Y mỉm cười thật buồn:
- Phải chăng đó là kết quả của bài học của đá hay bài học của đời sống? Tôi cũng không biết nữa! Có điều, cũng như những thổ dân da đỏ đã để lại di tích ở Grand Canyon de Shay hay Grand Canyon of the Death này, chúng ta cuối cùng cũng như họ thôi. Kate, hãy đến nhà tôi chơi và chúng ta sẽ nói chuyện lâu hơn.

Tôi đến thăm nhà y vào một buổi chiều hè nóng nực ba tháng sau đó. Nhà y nằm sát biên giới của New Mexico và Arizona. Bước vào căn nhà được xây dựng bít bùng theo kiểu của bộ tộc Navaho, tôi có cảm giác như bước vào một phòng trưng bày của viện bảo tàng. Bầu không khí trong nhà dịu mát một cách tự nhiên. Ông bạn của tôi cho biết đó không phải là do hiệu quả của máy điều hoà nhiệt độ mà chính là kết quả của loại vật liệu cách nhiệt đặc biệt của dân da đỏ. Nền văn minh của thế giới bên ngoài hầu như chỉ thể hiện qua chiếc điện thoại trong phòng khách. Không có những bóng đèn điện thắp sáng căn phòng mà chỉ có những ngọn nến nhỏ le lói. Trên ba bức tường của căn phòng khách rộng rãi gắn đầy những mặt nạ, chuông, phong linh và các công cụ bằng đá của thổ dân da đỏ.

Trong một góc của phòng khách là chiếc đàn đá T’rưng; y khoe là y tậu được trong một chuyến đi Việt Nam hai năm về trước. 

Chúng tôi ngồi trò chuyện trên những chiếc gối cũng được may theo kiểu dân da đỏ. Y kể cho tôi nghe những thăng trầm trong cuộc sống và những dự tính cho tương lai. Y có vẻ tươi hơn lần gặp mặt trước đó chút ít. Y khoe với tôi rằng y vừa thực hiện xong một bộ nữ trang đám cưới bằng kim cương cho vị hôn thê của một nhà tỉ phú ở Phoenix. Y bảo:

-Kate có nhớ là có lần tôi bảo với chị là tôi thích trở thành một nhà leo núi hay không? Rock climbing, oh, I love it. Giờ đây, tôi có thể thực hiện được giấc mơ đó.

Vợ y, cô bạn gái gốc Ý ngày nào, nhìn tôi và tỏ ý nhờ tôi can ngăn y thực hiện giấc mơ điên rồ đó. Y đã cắt ngang trước khi tôi kịp mở lời:

- Kate, xin chị đừng ngăn cản tôi một cách vô ích. Không có gì hạnh phúc hơn là được làm những gì con tim mình đam mê. Được mạo hiểm giữa thiên nhiên, được sống giữa núi rừng, được đặt chân tới những đỉnh cao mà rất ít người biết đến, đó đã là một hạnh phúc. Một hạnh phúc vi tế khác khó nhận thấy đó là được nằm trong vòng tay ân sủng của Mẹ Đá, được nghe những lời ru huyền diệu của Mẹ.

Cả tôi và vợ y đều nín lặng trước lời tự bạch đầy tính cách huyền bí của y. Con người trước mắt tôi là con người đã có những suy nghĩ dằn vặt về cái chết và sự sống, về triết lý sống trên cuộc đời. Với y, tiền bạc, danh vọng và cả hạnh phúc gia đình đều không sánh được với những âm điệu của thiên nhiên man dã. Và quả thật là thế. Để tiễn chân tôi, y đã biểu diễn cho tôi nghe bài Nhạc Rừng học được từ người đã nhượng lại chiếc T’rưng cho y. Những ngón tay sử dụng thanh gõ một cách điêu luyện như một biểu hiện cho niềm say mê nồng cháy của y.

oOo

Bẵng đi một thời gian tôi chỉ nhận được postcards của y gởi từ vùng Andes Nam Mỹ. Theo những gì y viết, cuộc sống phiêu lưu mạo hiểm của y thật thú vị và không có gì nguy hiểm.

Cho đến hôm qua hơn một năm rưỡi sau kể từ ngày tôi ghé thăm nhà y, tôi nhận được cú phone vợ y gọi đến báo cho tôi biết là y đã mất vì vỡ sọ sau khi té từ một đỉnh của ngọn Sorata của dãy Andes. Vợ y nói trong nức nở một cách chua chát:
- Giờ đây anh ấy đã toại nguyện. Anh ấy đã nằm trong vòng tay của Bà Ta.

Đêm đến, tôi không tài nào ngủ được. Tiếng phong linh cứ đều đều thanh thoát. Lời nguyền rủa của vợ y cứ văng vẳng bên tai tôi xen lẫn với tiếng nhạc đá. Tôi nghe thấy chính mình cũng nguyền rủa Mẹ Thiên Nhiên đã cướp mất đi một người bạn thân của tôi. Và rồi tiếng phong linh như át hẳn, như tiếng thác đổ, tiếng mưa rơi, tiếng rì rào của sóng biển. Tiếng phong linh không phải bên ngoài mà tự trong lòng tôi, kể cho tôi nghe không phải chuyện của y, người bạn vừa quá cố, mà là chuyện của chính tôi. Tôi thấy tôi trong những cuộc họp, trong những lần thăng chức, trong những ngày còn đi học đại học. Tôi thấy chính tôi trong những trò chơi thời thơ ấu, được thua thành bại đủ trò. Và tôi thấy chính tôi trong nôi cầm chiếc lúc lắc xanh đỏ trắng say mê lắng nghe theo âm điệu thanh thoát nhặt khoan như chính tiếng phong linh đang reo ngoài hiên nhà. Một so sánh mà có thể các nhà làm âm nhạc đều chế giễu! Phải, âm điệu của đá là âm điệu của thuở ban sơ khi con người vẫn thường tin tưởng vào một đấng bề trên quyền năng bảo bọc và che chở.

Cho đến lúc này tôi mới chợt hiểu tại sao y lại luôn luôn lắng nghe âm điệu của đá. Tôi mới nhận ra rằng bên trong cái vỏ quí tộc lực lưỡng gan dạ của y là một đứa trẻ luôn tìm về nguồn sữa Mẹ. Và chính tôi, cũng như y, tôi luôn luôn khát khao được đắm mình trong lời ru huyền ảo của đá. Tôi hiểu rằng y đã trở về lòng đất mẹ, đã thực sự nằm trong vòng tay ân sủng mà y thường ao ước. Nhắm mắt, tôi lắng tai nghe. Tiếng phong linh đều đặn như tiếng nước nhỏ từng giọt qua kẽ đá, đúng hơn là giống như tiếng mõ cầu kinh. Trong tĩnh mịch chỉ còn âm hưởng bình an của từng thanh đá.

Lư Ngọc Dung

Jan 5, 1995

Trận Chiến

(phần 2)

Quang cảnh ngày Nhân Quyền thật là cảm động, náo nhiệt.  Bàn thờ tổ quốc nghi ngút hương, cờ xí biểu ngữ rợp đường.  Và căng thẳng.  Căng thẳng vì bên kia đường, một nhóm sinh viên Mỹ kỳ thị chừng bảy tám đứa đang hô hào những lời thô tục.  Họ la lớn, đoàn người Việt Nam lại hô lớn hơn, át hẳn tiếng la của họ.  Họ khiêu khích, nhưng tất cả mọi người đều ý thức được sự quan trọng của hôm nay nên vẫn chưa có chuyện gì đáng tiếc xảy ra.  Suốt cả buổi biểu tình diễn ra thật xúc động và phấn khởi đúng theo chương trình.   Cho đến phút sau cùng.

Mọi người đã về gần hết.  Chúng tôi ở lại dọn dẹp.  Mẹ Chương và Chương cũng ở lại cho đến lúc cuối để tiếp chúng tôi dọn dẹp chung quanh.  Bọn sinh viên Mỹ cũng còn đang tụ tập bên kia đường.  Mỗi thằng cầm một chai bia, những lời nói bẩn thỉu lại vang lên rời rạc.  Khi tất cả đồ đạc đã được gom lại một chỗ, tôi đi lấy xe trong khi Hào, mẹ Chương và Chương đứng giữ đồ.  Tay Chương cầm một lá cờ Việt Nam, ánh mắt nó ngó đám người Mỹ bên kia đường một cách lạ lùng.

Vừa đậu xe xong, tôi mở cửa bước xuống.  Và tôi ngơ ngác trước cảnh tượng trước mặt.  Thằng Chương và mẹ nó đang đứng bên đống đồ.  Hào đứng chắn phía trước.  Đám sinh viên Mỹ lúc này đang đứng trước mặt Hào, mặt đứa nào cũng đỏ gay với men bia.  Lá cờ Việt Nam không còn trong tay thằng Chương nữa, nó đang nằm trong tay thằng Mỹ to con nhất.  Tôi hiểu hết mọi sự và chạy lại.  Tôi vừa đến nơi thì thằng Mỹ đó đã phun bọt mép một cách khinh bỉ và ném lá cờ xuống đất.  Hào vừa cúi người xuống lượm, thì tôi la lớn:

- Hào, coi chừng! 

Nhưng đã muộn.  Tay thằng Mỹ đã vung thẳng một nắm đấm vào mặt Hào.  Hào quị xuống.  Lá cờ trong tay Hào lại rớt ra.  Chân thằng Mỹ nhấc lên, tống mạnh vào bụng Hào.  Hào hự lên một tiếng và nằm ra.  Không chịu nỗi nữa, tôi nhào lại, nhưng Hào đã la lớn:

- Đừng Nhân!

Tay nắm lại lá cờ, Hào bậm môi nén đau từ từ đứng dậy bằng hết sức lực của mình.  Mắt Hào nhìn thẳng vào thằng Mỹ trước mặt - không thách thức, nhưng kiêu hãnh.  Lúc đó, đã có một số đông người Mỹ tụ lại chung quanh.  Họ có thái độ bất mãn rõ rệt với sự hung hăng của thằng Mỹ to con kia.  Nhưng trước khi chuyện gì khác xảy ra, hai người cảnh sát viên tuần hành khi biểu tình lúc nãy đã trở lại.  Cả đám đông lẫn tụi Mỹ quá khích được giải tán thật nhanh.  Hào xua tay khi người cảnh sát viên hỏi Hào có muốn thưa kiện thằng Mỹ to con kia không.  Đưa lá cờ trong tay cho thằng Chương, Hào nói mẹ của Chương hãy đưa nó về.

Nhìn theo dáng thằng Chương đang xa dần với lá cờ trong tay.  Hào ngồi xuống bên lề đường ôm đầu, chán nản.  Tôi ngồi xuống bên cạnh Hào.  Im lặng.  Lại một tiếng thở dài.  Tôi bực mình:

- Mày thở dài cái gì?  Có gì thì nói ra, cứ giữ khư khư trong lòng cũng chẳng khá gì hơn.

Hào đua tay lên xoa má, nơi bị đấm đã bắt đầu ửng vết bầm.  Nén một hơi thở nhẹ, Hào nói:

- Tao sợ lần này tao mất thằng Chương thiệt tình, Nhân ơi!

- Tao không hiểu, mày nói rõ hơn.

Hào buông thỏng đôi tay ôm vòng lấy gối, giọng thật buồn:

 - Mày biết đó, tao muốn đem thằng Chương về gần với những gì gọi là Việt Nam.  Tao nghĩ nếu nó có mặt đêm nay, có thể nó sẽ tìm thấy được những gì mà mình muốn chia xẻ với nó mà không thể được trong lớp học.

- Thì thằng Chương đã có mặt đêm nay.  Và những gì nó thu nhận được, nó sẽ thu nhận.  Mày sợ cái gì chứ.  Vả lại, chuyện quê hương mình đâu thể nhồi sọ hay ép uổng nó được.  Mày lo xa quá.

Hào bứt rứt:

 - Cái lo của tao là thằng Chương tấy tao bị đánh mà không đánh trả, nó sẽ cho là tao hèn, tao chịu nhục, mày hiểu không? Tao đem nó đến đây để cho thấy được một vài điều hãnh diện về Việt Nam. 

 Hãnh diện đâu chưa thấy, nó đã thấy sự nhịn nhục của tao rồi.  Làm sao tao cắt nghĩa cho nó hiểu tại sao tao không đánh trả đây? Tao sợ sau lần này thằng Chương sẽ không đi học nữa, mày ạ.  Chán quá Nhân ơi, chưa kéo nó về được gần mình bao nhiêu thì tự tao đã đẩy nó xa mình rồi. 

Hào lại thở dài chán nản.  Trước thái độ chào thua của bạn mình, bỗng dưng tôi nỗi nóng:

- Tao tưởng mày lo cái gì, những điều mày lo nó chẳng đến đâu cả, nếu không muốn nói là nhỏ mọn.  Mày sợ mất thằng Chương, cái đó tao hiểu.  Mày nhịn thằng Mỹ kia đâu phải là tại mày nhát.  Cái đó đâu phải chỉ một mình tao thấy, mà cả bao nhiêu người khác nữa.  Kể cả mẹ thằng Chương.  Mày thử nghĩ lại đi.  Chuyện thằng Chương mày cho là lớn.  Thế còn những công sức mọi người đã bỏ ra cho đêm nay mày vứt đi đâu?  Thằng Mỹ nó đấm mày một cái, mày đánh lại nó một cái.  Rồi nhào vô đánh tùm lum.  Để làm gì chứ?  Bữa nay mình tổ chức thành công, truyền hình quay phim ào ào.  Rồi có vụ đánh lộn, mày hiểu chứ.  Báo chí mà.  Mình làm điều hay không biết được loan tin bao nhiêu, chứ có vụ đánh lộn là tụi nó đem lên hàng đầu.  Ngày mai báo chi đăng tin - một người Mỹ bị một người Việt Nam tị nạn, tao nhấn mạnh chữ 'tị nạn', hành hung. Lúc đó, bao nhiêu công lao anh em bỏ ra, bao nhiêu người đi tham dự bỏ trôi sông hết sao?  Thúi hoắc!  Mẹ nó, tao nói mày đừng giận.  Mày nghĩ lại đi.  Chuyện thằng Chương tao hiểu lắm.  Nhưng hôm nay, nếu mình không làm gì được cho người bên nhà sau hơn mười năm xa nước, thì ít ra mình cũng đem chút quyền ngôn luận mà chia sẻ với những người bên kia, nói dùm cho họ chút gì gọi là tự do, là nhân bản.  Mày đấm thằng Mỹ đó một cái, rồi hậu quả đó ai chịu.  Lúc đó, nói dùm cho bà con bên nhà chưa xong, lại phải lo đính chánh cho mình bên này.  Rồi còn bao nhiêu cảm tình người dân địa phương dành cho mình nữa.  Không lẽ cũng còn nguyên hay sao?

Hào vẫn nghe, đầu cúi thấp xuống gối.  Bực quá, tôi nắm hai cổ áo của Hào xốc mạnh cho đầu Hào ngước lên.  Nhìn thẳng vào mắt Hào, tôi nói trong cơn giận:

 - Tao nói mày đừng tự ái.  Đôi lúc mày đã vượt xa cái giới hạn thằng giữ trẻ của mày.  Đến những lúc này là lúc mày phải trả cái quyền hướng dẫn và dạy dỗ lại cho mẹ thằng Chương.  Tao nghĩ mẹ của Chương đã chứng kiến những gì xảy ra từ đầu đến cuối để hiểu tại sao mày nhịn.  Và tao tin những hành động của mày sẽ được cắt nghĩa tường tận cho thằng Chương, nhưng người cắt nghĩa phải là mẹ của nó, mày hiểu không?  Mất thằng Chương, tao cũng tiếc như mày.  Mày sợ thằng Chương cho mày nhục nhã không tự vệ.  Mình phải cám ơn thằng Mỹ kia mày biết không.  Vì với quả đấm đó, nó đã nhắc nhở cho mình là cái xứ này chỉ là một chốn tạm dung thân mà thôi.  Nên dẹp cái nỗi buồn của mày lại đi.  Nó thúi hoắc hà!  Còn nhiều chuyện khác đáng lo, đáng buồn hơn sao mày không nghĩ tới.  Đôi khi mình phải tự ý thức để vươn lên từ thất bại, mày hiểu không?

Tôi nói say sưa.  Buông cổ áo của Hào ra, tôi đứng dậy.  Khi nhìn xuống, Hào đang nheo mắt nhìn tôi với nụ cười:

- Bây giờ tao mới thấy ba tao nói đúng khi ổng lấy số tử vi cho mày năm xưa.

- Ba mày nói cái gì? 

- Ba tao nói mày có khiếu làm... luật sư. 

Và tôi ngượng.  Hào đang khen tôi.  Tôi nói lướt đi trên sự ngượng ngùng của mình:

- Thôi, tiếp tao dọn dẹp lẹ lẹ rồi đi về.  Còn đi dạy học, đi làm ngày mai nữa. 

Đứng dậy khoác tay qua vai tôi, Hào nói: 

- Đi.

Tôi khoác tay qua vai Hào, và cứ thế chúng tôi bước về phía đống đồ còn nằm giữa công viên tòa thị sảnh.  Những người Mỹ chung quanh nhìn chúng tôi với con mắt ngờ vực.  Ở cái xã hội văn minh này, nơi mà vấn đề sinh lý được đặt trên vấn đề tâm lý, hai người cùng phái khoác vai nhau đi ngoài đường là bị xem như là đồng tình luyến ái.  Chúng tôi biết thế, nhưng chúng tôi mặc kệ.  Vì những người đó đâu biết chúng tôi cũng đang làm một cuộc xuống đường trước mắt họ.  Một cuộc xuống đường âm thầm và ngạo nghễ cho quyền bày tỏ tình bạn bè giữa hai người Việt Nam -giữa Hào và tôi.  Tuy ít oi, nhưng cũng không kém phần quan trọng trong mỗi đứa.

oOo

Tất cả giáo viên vừa chuẩn bị cho các em xếp hàng để chào cờ xong thì từ trong phòng học của tôi Hào và Chương bước ra.  Tay Chương ôm lá cờ.  Và tôi ngạc nhiên.  Mỗi lần bắt đầu lớp học như vầy thì Hào cho một em tình nguyện ra treo và kéo cờ, như chúng tôi đã làm khi còn đi học ở Việt Nam.  Thằng Chương không bao giờ tình nguyện cả, cho đến hôm nay.  Và đó là điều làm tôi ngạc nhiên.  Ánh mắt tôi đầy dấu hỏi khi Hào đi ngang qua.  Hào ngó tôi cười nhẹ, và hất cằm về phía cổng nhà thờ.  Ở đó, mẹ của Chương cũng đang đứng nghiêm chỉnh để chờ lễ chào cờ bắt đầu với một thái độ hãnh diện khi nhìn đứa con mình đang trịnh trọng bước về phía cột cờ giữa sân với lá cờ trong vòng tay ôm.  Thấy tôi, bà khẽ gật đầu chào với một nụ cười thông cảm.  Và tôi hiểu. 

Quốc kỳ được kéo lên.  Tất cả mọi người cùng cất tiếng hát bài quốc ca.  Có nhiều em không thuộc phải cầm giấy hát, nhưng tôi tin chúng tôi dạy dần các em sẽ thuộc.

Tôi nhìn lá cờ đang được thằng Chương từ từ kéo lên cao mà nhớ đến một lần Hào nói về một trận chiến trong nội tâm của những đứa bé như Chương.  Và tôi hiểu trong vô cùng cảm khái.  Ở tại nơi đây, và bao nhiêu nơi khác trên thế giới, vẫn có những trận chiến khác đang xảy ra trong tâm linh thao thức của những thằng Chương, của những thằng Hào, và của những người cha, người mẹ của Chương.  Trận chiến mà mỗi lần có một đứa bé tình nguyện ra kéo cờ là một tất đất vừa dành lại được, mà huy chương cho kẻ chiến thắng là những niềm vui khi nhìn nhau ở những phút giây như bây giờ.  Không nhiều đâu, nhưng cũng đủ để chúng tôi giữ vững được niềm tin, ngay ở những lúc chán nản nhất, để vươn tay với hoài một ước mơ.  Thỉnh thoảng, những niềm vui và những niềm tin đó hiện hữu thật chan hòa trong cuộc sống, như bây giờ, ở nơi đây, một nơi chốn mãi vẫn còn xa lạ này.

Không nhiều đâu, nhưng cũng đủ.  Và cần thiết.

npn

Văn Học - 1986